فاطمه نصرالهی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه الزهراء (س)، تهران، ایران
مریم کشاورزی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه الزهراء (س)، تهران، ایران
مسعود شیدایی - دانشکده علوم زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

جنس Anchusa L. با چهار گونه و دو واریته از علف های هرز تیره گاو زبان در ایران است. گونه های مختلف این جنس در زیستگاه های متفاوت و در زراعت ها به صورت خودرو حضور دارد. تفکیک گونه های آن عمدتا بر مبنای صفاتی چون، منظم یا نامنظم بودن جام، افراشته بودن لوله جام و شکل فندقه است. در این پژوهش، به ارزیابی صفات ریخت شناسی در جمعیت های مختلف این گونه ها در ایران پرداخته شد. در مجموع، ۳۱ صفت کمی و کیفی ریختی از ۱۲ جمعیت از چهار گونه بررسی شد. بررسی های آماری چند متغیره شامل تجزیه خوشه ای و رسته بندی بر روی صفات ریختی با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۰/۱۹ انجام شد. نتایج آماری موید آن است که با صفات انتخابی می توان کلید کارآمدی ارائه داد و به خوبی این گونه ها را از یکدیگر تفکیک نمود. تجزیه به مولفه های اصلی انجام شد و دو مولفه (عامل) بیشترین سهم را داشتند که مهم ترین صفات عبارت بودند از: موقعیت پرچم ها، طول کاسه گل، شکل برگ میانی، محل بساک ها، شکل لوله جام، طول جام و قطر قاعده کرک ها. با استفاده از نتایج حاصل از مطالعات ریختی و صفات افتراقی به دست آمده، کلید شناسایی جدیدی برای گونه های این جنس در ایران تهیه گردید. این پژوهش، نخستین بررسی مورفومتریک در خصوص گونه های Anchusa در ایران است.

Anchusa, ایران, تجزیه خوشه ای, تنوع ریختی, کلید شناسایی