احمد امیری خراسانی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
زهرا انجم شعاع - دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

مذاهب، از دیرباز علاوه بر شباهت­ها، تفاوت­هایی با هم داشته­اند که منجر به جدال بین آنها شده است. در این میان، اسماعیلیه همانند فرقه های دیگر اسلامی، دارای اصول و فروع مشترک و بعضا متفاوت با سایر مذاهب است. تاویل گرایی یکی از ویژگی های خاص اسماعیلیه است که موجب تمایز آن، از سایر مذاهب می شود. ناصرخسرو به عنوان «حجت» در مذهب اسماعیلی، بارها مسئله تاویل را در متون نظم ­و نثر خود به کار برده است. وی معتقد است، شریعت و معارف دینی دارای ظاهر و باطن است و شریعت بدون تاویل هیچ ارزشی ندارد و مانند جسد بدون روح است. در این مقاله، ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی تاویل، بررسی، سپس به مسئله تاویل از دیدگاه قرآن، حدیث، فلسفه، کلام، عرفان و تصوف و هرمنوتیک پرداخته می شود. در ادامه به مبحث تاویل از دیدگاه اسماعیلیه و به­خصوص حکیم ناصرخسرو اشاره می شود.

مذهب, اسماعیلیه, شعر فارسی, تاویل, ناصرخسرو, قرن پنجم هجری قمری