محمد فولادی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران
عبدالرضا زند - دانشجوی کارشناسی ارشد رشلاه زبان و ادبیات فارسی دانشناه قم، قم، ایران

ظهیرفاریابی یکی از نامآوران عرصه شعر فارسی به خصوص غزل است. او نقش عمدهای در شکل گیری، تحول و اعتلای غزل فارسی داشت است. این مقاله، بر اساس نرم افزار آماری SPSS و با استفاده از آزمون های آماری همچون Anova به دنبال این پرسش است که مهم ترین جلوه های موسیقی (بیرونی و کناری) در غزل های ظهیر چگونه به کار رفته اند و مهم ترین عوامل تحول و اعتلای غزل او کدام اند و از مقایسه این موضوع با قصاید او چه نتایجی به دست میآید. از بررسی انجامشده، به این نتایج می رسیم که گرچه قصاید وی نسبت به غزلها از نظر وزن متنوع تر است، در مجموع اشعار او از نظر وزن چندان متنوع نیستند. با این حال، ظهیر سعی کرده از به کار بردن اوزان کم کاربرد و نامطبوع بپرهیزد. در زمینه موسیقی کناری نیز به دلیل استفاده از مصوت بلند، کلمات قافیه در غزلها و قصاید او از گوش نوازی خاصی برخوردار است. ظهیر توجه خاصی نیز به آوردن ردیف در غزل و قصیده دارد، اگرچه ردیفهای او نیز خالی از تنوع و گوناگونی قابل توجه است، بسامد بالای قصاید و غزلیات مردف در اشعار او بیانگر علاقه وی به این امر است. مباحث یادشده هریک به گونه ای در تحول و اعتلای غزل او نقش داشته اند.

ظهیرفاریابی, غزل, قصیده, موسیقی بیرونی و موسیقی کناری