مرتضی طوفانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران، دانشگاه تهران
حسن احمدی - استادیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تهران

در این تحقیق تلاش شده تا امکان استفاده از خاکریز شسته شونده یا همان فیوزپلاگ برای تخلیه مخزن در صورت بروز مشکل برای سد بررسی شود. بدنه فیوزپلاگ برای این کاربرد باید دارای شرایط خاصی باشد. این خاکریز باید در مواقع معمول به صورت قسمتی از بدنه مخزن در مقابل نشت آب و همچنین نیروی حاصل از امواج مقاومت کافی داشته باشد. شروع فرسایش این فیوزپلاگ با انواع دیگر که غالبا بر اثر عبور جریان از روی خاکریز می باشد، متفاوت است. بدین صورت که شروع فرسایش به وسیله ایجاد یک ترانشه به وسیله بیل مکانیکی در تاج آن توسط عامل انسانی بنا به تشخیص ضرورت و مشاهده مشکل در بدنه سد اصلی انجام می گیرد. آب حاصل از تخلیه مخزن باید توسط کانالی که در پایین دست فیوزپلاگ ساخته شده است به مکان دیگری منتقل شود. این کانال نیز دارای محدودیت در دبی عبوری می باشد، در نتیجه برخلاف فیوزپلاگ های دیگر که به سرعت فرسایش یافته ودبی زیادی را به پایین دست منتقل می کنند، فرسایش و کاهش ارتفاع کف این فیوزپلاگ باید تدریجی و تابع کاهش سطح آب در مخزن در اثر تخلیه باشد. تا با کاهش تراز آب در مخزن، هد آب در مجرای ایجاد شده در روی خاکریز فیوزپلاگ در حد قابل قبولی باقی بماند و عمل تخلیه مخزن تا ارتفاع لازم ادامه پیدا کند. بدین منظور ابتدا مکانیزم فرسایش فیوز پلاگ مورد بررسی قرار گرفته است، مدل عددی برای شبیه سازی فرسایش خاکریز و محاسبه ی ماکزیمم دبی عبوری تهیه شده و نتایج حاصل از آن برای داده های سد چاه نیمه 4 در استان سیستان و بلوچستان مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج بدست آمده مقطعی برای خاکریز سد مورد نظرارائه شده است.

فیوزپلاگ، فرسایش،مخزن، سد