شناسایی و اولویت بندی مناطق بحرانی حوزه آبخیز از نظر فرسایش و رسوب با مدل SWAT

در این پژوهش از مدل SWAT برای شبیه سازی فرسایش و انتقال رسوب در حوضه قره سو استان گلستان و شناسایی و اولویت بندی مناطق بحرانی حوضه از نظر فرسایش و رسوب استفاده شد. پس از واسنجی، اعتبارسنجی و تحلیل عدم قطعیت مدل با روش نیمه خودکار SUFI۲، از خروجی های مدل واسنجی شده، برای بررسی تغییرات مکانی فرسایش و رسوب در سطح حوضه استفاده شد. برای این کار، چهار شاخص شامل رسوبدهی در واحد سطح، غلظت رسوب، بار رسوب و شاخص کلی بر اساس خروجی های مدل تعریف و تحلیل شد. نتایج نشان داد که علی رغم کمبود و عدم قطعیت داده های موجود، کارایی مدل SWAT برای شبیه سازی فرسایش و رسوب در حوضه قره سو نسبتا قابل قبول است. دقت شبیه سازی رسوب ماهانه با استفاده از شاخص نش-ساتکلیف در دوره واسنجی ۰.۲۴ و با شاخص PBIAS، منفی ۱۷ درصد و در دوره اعتبارسنجی به ترتیب ۰.۲ و ۱۲.۱- درصد به دست آمد که بیانگر ضعف نسبی مدل در شبیه سازی نوسانات رسوب و توانایی خوب آن در پیش بینی کلی متوسط رسوب می باشد. بررسی توزیع مکانی شاخص های فرسایش و رسوب نشان داد که به طور کلی، زیرحوضه های بحرانی از نظر شاخص رسوبدهی در واحد سطح، در مناطق بالادست حوضه واقعند در حالی که زیرحوضه های حساس از نظر غلظت رسوب در مناطق میانی حوضه و زیرحوضه های حساس از نظر بار رسوب عمدتا در پایین دست قرار دارند. در ادامه، اقدامات حفاظتی مناسب برای اجرا در هر یک از مناطق پیشنهاد شد. نتایج این پژوهش می تواند به عنوان یک راهنمای اولیه و نقطه شروع برای برنامه ریزی اقدامات مدیریتی در منطقه به کارشناسان و مدیران کمک کند.

Keywords:

آبخیز قره سو , حفاظت آب و خاک , زیرحوضه های بحرانی , شبیه سازی