زهرا دهقان شبانی - استادیار، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
احمد صدرایی جواهری - دانشیار، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
مریم شهریاری فهلیانی - کارشناس ارشد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

یکی از متداول­ترین شاخص­هایی که از طریق آن می­توان به قدرت یک فعالیت صنعتی برای دستیابی به مزیت­های نسبی در بین صنایع مختلف پی برد، بهره­وری و ارتقای آن است. در این خصوص شناسایی عوامل موثر بر بهره­وری کل عوامل تولید ضرورتی اجتناب­ناپذیر است. هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی تاثیر تجمیع فضایی فعالیت­های صنعتی بر بهره­وری کل عوامل تولید در صنایع شیمیایی و ماشین­آلات ایران است که با استفاده از روش داده­های پانلی پویا بر مبنای گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) که توسط آرلانو و باند (۱۹۹۱) توسعه داده شده است، برای ۲۷ استان ایران، طی دوره ی زمانی ۱۳۹۰-۱۳۷۹ برآورد گردیده است. نتایج حاصل از برآورد حاکی از آن است که رابطه متغیر محلی شدن (تخصص) و بهره­وری کل عوامل در الگوهای بررسی شده برای صنعت شیمیایی و ماشین­آلات به شکل U معکوس است. به این صورت که توان اول این متغیر دارای تاثیر مثبت و معناداری بر بهره­وری کل عوامل و توان دوم این متغیر دارای تاثیر منفی و معنادار است به این معنی که اگر محلی شدن از حد آستانه عبور کند موجب کاهش بهره­وری کل عوامل خواهد شد. با توجه به اینکه ضریب محلی شدن مثبت است، با افزایش محلی شدن این دو صنعت بهره­وری کل عوامل افزایش می­یابد. شاخص شهرنشینی (تنوع) نیز اثر مثبت و معناداری بر بهره­وری کل عوامل تولید در این دو صنعت دارد، مثبت بودن این متغیر نشان می دهد که با افزایش تنوع فعالیت­های صنعتی، بهره­وری افزایش می­یابد. طبقه بندیJEL:,R۱۲, D۲۴  C۲۳ L۶۵, , L۶۲.

بهره­وری کل عوامل تولید, تجمیع فعالیت­های صنعتی, داده­های تابلویی پویا, صنعت شیمیایی, صنعت ماشین­آلات