روح اله نصیری - استادیار گروه معارف قرآن و اهل بیت (ع) دانشگاه اصفهان
سید محمد جلیل مصطفوی روضاتی - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

رئالیسم جادویی از شیوه­ها یا سبک­های  خاص در داستان­نویسی معاصر است که نویسنده با باورپذیر کردن وقایع شگفت، خیالی و عناصر جادویی، خواننده را در فضایی رازگونه و باورپذیر، به سیر وامی­دارد. بهره گیری از سبک رئالیسم جادویی بویژه در سرزمین­های در حال توسعه به سبب موقعیت های ویژه سیاسی، تاریخی و اجتماعی آن­ها در دهه­های اخیر رواج یافته­است. برخی از ویژگی های رئالیسم جادویی در داستان­های کوتاه نجیب محفوظ قابل بررسی است. در این نوشتار به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی داستان های کوتاه نجیب محفوظ بر اساس مولفه­های رئالیسم جادویی پرداخته شد. هدف مقاله نشان دادن این نکته است که نجیب محفوظ میان نمادها و عناصر جادویی با تاریخ معاصر اعراب؛ بویژه سرزمین مصر از یک سو و با نیمرخ روانی شخصیت های داستان از سوی دیگر چگونه پیوند برقرار کرده است. این تحقیق از این منظر حائز اهمیت است که در داستان­های مورد نظر با استفاده از عناصری چون نمادها، غافل­گیری و حوادث ناگهانی، امور شگفت انگیز و باورهای عجیب، و همچنین خواب و رویا، به جنبه های روانی شخصیت­های داستانی و نیز تاریخ معاصر اعراب توجهی خاص نشان داده شده است. شکست اعراب از اسرائیل، خفقان سیاسی جوامع عرب، و نیز ناآگاهی ملی اعراب (بویژه مصریان) و کشمکش درونی شخصیت ها و تلاش برای گریز از مجازات از جمله مواردی است که با بهره گیری از مولفه های جادویی به شکلی محسوس در کانون توجه نجیب محفوظ بوده است.    

داستان کوتاه عرب, رئالیسم جادویی, نجیب محفوظ