حجت رسولی - استاددانشگاه شهید بهشتی
افسانه رضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی تهران

  یکی از ویژگی­های بارز نقد ادبی در قرن چهارم هجری، آمیختگی آن با علم بلاغت است. ابن طباطبا(۳۳۲ق) به عنوان نماینده و پیشگام علم نقد در قرن چهارم، شعر را بر اساس بلاغت تشبیه، ارزیابی کرده است. لازمه شناختی درست از تحول و تطور علم نقد و بلاغت، بررسی دقیق دیدگاه­های پیشگامان علم نقد و بلاغت، چون ابن طباطبا است. این مقاله که با هدف تبیین و تحلیل دیدگاه­ ابن طباطبا در نقد تشبیه، بر اساس کتاب «عیار الشعر» به نگارش درآمد، می­کوشد تا به روش توصیفی، تحلیلی به این سوال پاسخ دهد که هدف ابن­طباطبا از صدق تشبیه با ذکر ادات تشبیه چیست؟ به این منظور با مراجعه به متن کتاب «عیار الشعر» و استخراج آرای پراکنده ابن طباطبا کوشیدیم تا دیدگاه وی را بر اساس منابع معتبر بلاغت، تبیین کنیم. از تحلیل دیدگاه ابن­طباطبا، این نتیجه حاصل شد که تاکید وی به ذکر ادات تشبیه به دلیل دعوت شاعران به نوآوری در تشبیه، نزدیک شدن اغراق و غلو به حقیقت، عدم افاده معنای تشبیه بدون ادات و سرانجام تاکید و مبالغه در تشبیه است.  

کلمات کلیدی: ابن­طباطبا, عیارالشعر, صدق تشبیه, ادات تشبیه