زهره قربانی مادوانی - دانشگاه علامه طباطبائی
مینا عربی - مدرس قراردادی دانشگاه

الگوی طبیعت و فرهنگ یکی از الگوهای نشانه شناسی فرهنگی است که توسط لوتمان ارائه شد. منظور از طبیعت در این الگوی تحلیلی، همه عناصری است که از تغییرات انسان ساخت، به دور بوده و فرهنگ نیز، مجموعه پدیده هایی است که آثار دخل و تصرف انسان در آن هویداست. نشانه شناس فرهنگی با استخراج مولفه های این الگو و استفاده از فکت های موجود در متن، به تحلیل متن می پردازد. روش تحقیق در این پژوهش در حوزه نقد و بررسی، توصیفی- تحلیلی است. و بر اساس آن، مولفه های الگوی طبیعت و فرهنگ در رمان «موسم الهجره الی الشمال» از طیب الصالح که مهمترین رمان عربی قرن بیستم به شمار می آید، عبارتند از: صحرای سودان، اتاق های ترسیم شده، ازدواج، قتل ها، زنان و مردان. که کارکردهای مختلفی همچون به تصویر کشیدن فرهنگ سنتی روستا و طبیعت محض آن در یک سو و الگوی فرهنگ غالب غرب درسوی دیگری دارند. تکیه اصلی نویسنده بر هر دو مولفه طبیعت و فرهنگ است و شخصیت اصلی داستان از نظر الگوی طبیعت، «ود الریس»، و از نظر الگوی فرهنگ، «جین موریس» است. اما مصطفی سعید به عنوان نفر اول داستان نیز، بنابر تفاوت های ذاتی خود با دیگران از طبیعت به سوی فرهنگ حرکت می کند و هر چند در دل فرهنگ زندگی می کند اما تلاش می کند با سبک طبیعی به دنیای فرهنگ حمله کند در حقیقت جنگی بین طبیعت و فرهنگ به وقوع می پیوندد که در نهایت ساحل نجات و آرامش او در دل طبیعت پاک است.

الطیب صالح, موسم الهجره الی الشمال, نشانه شناسی فرهنگی, الگوی فرهنگ و طبیعت