محمد قربانی - استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
رضا هزاره - دانشجوی دکتری گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

کم­یابی و مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی یکی از مهم ترین چالش­های پیش روی برنامه­ریزان و سیاست­گزاران محسوب می­شود. به طوری که مدیریت تقاضای آب به عنوان رویکردی جدید جلوه نموده و در نتیجه قیمت­گذاری آب به عنوان یکی از ابزارهای مهم مورد توجه می­باشد. استفاده از سیاست های قیمتی برای مدیریت منابع آب، نه تنها بر روی تقاضای آب تاثیر ­گذار است، بلکه اثرات اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی نیز خواهد داشت که باید مورد توجه قرار گیرند. این مقاله تلاش دارد آثار اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی (تهدیدها و فرصت­ها) سیاست­های اصلاحی قیمت آب را در اراضی محدوده مشهد-چناران مورد بررسی قرار دهد. برای دست­یابی به این هدف، در ابتدا سناریوهای قیمتی با توجه به هزینه تمام شده و ارزش اقتصادی آب محاسبه شد. سپس با استفاده از مدل برنامه­ریزی ریاضی مثبت و رهیافت حداکثر آنتروپی اثرات اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی ناشی از اعمال سناریوهای طراحی شده در دو گروه از کشاورزان کم مصرف و پرمصرف آب بررسی شد. نتایج این مطالعه نشان داد، قیمت فعلی بسیار پایین تر از هزینه تمام شده و ارزش اقتصادی آب است. از سوی دیگر دست­یابی به قیمت های پوشش دهنده هزینه تمام شده و ارزش اقتصادی آب، پیامدهای منفی بر درآمد و سود کشاورزان و کاهش اشتغال در منطقه خواهد داشت، هرچند که این سیاست­ها توانسته­اند بر مدیریت مصرف آب بخصوص در قیمت های بالاتر اثرگذار باشند. همچنین نتایج نشان داد، قیمت فعلی آب عملا کمکی به رفع بیلان منفی آب نمی­کند درحالی که با اعمال قیمت آب معادل با هزینه تمام شده و ارزش اقتصادی آب، این مشکل به ترتیب بعد از ۶ و ۳ سال برطرف می­شود با توجه به یافته­ها، به منظور کاهش اثرات سیاست­های قیمت­گذاری آب اجرای سیاست­های مکمل جهت حمایت از کشاورزان پیشنهاد شده است.

برنامه ریزی مثبت, حداکثر آنتروپی, قیمت گذاری آب, مدیریت آب