الهه قوامی - دانش آموخته کارشناسی ارشد سازه های آبی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
کاظم اسماعیلی - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
علی اصغر بهشتی - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

رودخانه­ها در مناطق خشک و نیمه­خشک عمدتا از نوع فصلی یا خشکه­رود می­باشد که جریان با تداوم کوتاه مدتی در آن­ها وجود دارد و یا اینکه اصلا جریانی وجود ندارد. یکی از مناسب­ترین روش­ها برای انحراف جریان در چنین رودخانه­هایی به­کارگیری سیستم آبگیر زیرسطحی با شبکه زهکشی در بستر رودخانه­ است. مدلی آزمایشگاهی برای بررسی اثر خصوصیات هیدرولیکی جریان و هندسی آبگیر بر میزان دبی انحرافی طراحی گردید، که در آن امکان اندازه­گیری جریان ورودی و جریان انحرافی در نظر گرفته شد. در این تحقیق تاثیر توام عواملی همچون شیب کف آبگیر و اندازه قطر زهکش­ها در دو حالت تراز ثابت سطح آب و عدم کنترل جریان پایین دست (دبی ورودی) بر میزان جریان انحرافی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد شیب محیط متخلخل تاثیر محسوسی بر جریان انحرافی در حالت ثابت بودن تراز سطح آب ندارد. اما در حالت دبی ورودی افزایش شیب سبب افزایش ناچیزی در دبی انحراف می­گردد. ضمنا افزایش۲۰ درصد در قطر زهکش­ها، در حالت دبی ورودی ۹ درصد و در حالت تراز ثابت سطح آب ۲۰ درصد دبی زهکش­ها را بهبود می­بخشد. با کمک نرم افزار آماری spss معادلات رگرسیونی جهت تخمین میزان جریان انحرافی بر پایه میزان جریان ورودی و بار آبی روی لوله­ها و هدایت هیدرولیکی محیط متخلخل ارائه گردید.  

آبگیر ترانشه ای, جریان زیرسطحی, شبکه زهکشی, محیط متخلخل