سارا پوردیوانبیگی مقدم - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، ایران
محمدعلی صالحی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، ایران
افشین زهدی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، ایران
مهدی جعفرزاده - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، ایران

سازند بایندور به سن پرکامبرین پسین در برش نمونه واقع در جنوب غرب زنجان ۴۰۲ متر ضخامت دارد و از شیل و ماسه سنگ با میان لایه های دولومیتی (با ضخامت حدود ۲ تا ۸ متر) تشکیل شده است. بر اساس مطالعه های صحرایی، رخساره های سنگی مربوط به پهنه ساحلی و دریای کم عمق در سازند بایندور شناسایی شده اند. گسترش و تشکیل دولومیت ها در سازند بایندور به موازات لایه های رسوبی است و لایه های دولومیتی گسترش جانبی درخور توجهی را نشان می دهند. توالی های کربناته این نهشته ها درنتیجه تاثیر سیالات دولومیت ساز به طور کامل دولومیتی شده اند؛ به طوری که شواهد بافت رسوبی اولیه به میزان کم حفظ شده است. این دولومیت ها حاوی مقادیر درخور توجهی ندول های چرت و آثار جلبک های سبز- آبی (استروماتولیت ها) به موازات لایه بندی های رسوبی اند. بر اساس مطالعه های پتروگرافی، دولومیت های سازند بایندور بر اساس فابریک و اندازه بلور به سه گروه دولومیت های ریز، متوسط و متوسط تا درشت بلور تقسیم می شوند. میزان ایزوتوپ کربن ۱۳ در این نمونه ها بین ۶۳/۱- تا ‰PDB ۰۲/۲ و مقادیر ایزوتوپ اکسیژن ۱۸ بین ۹۴/۵- تا ‰ PDB۱۵/۸- متغیر است. این مقادیر تقریبا مشابه با مقادیر ایزوتوپ های کربن و اکسیژن آب دریای پرکامبرین پسین است. با توجه به نتایج مطالعه های صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی و همچنین دمای تشکیل دولومیت های ریز و متوسط بلور (حدود ۳۸ درجه سانتی گراد) ، احتمالا آب دریا منشا یون منیزیم در این دولومیت ها بوده است و این دولومیت ها تحت تاثیر مدل دولومیتی شدن نفوذ و تراوش در محیط های تدفین کم عمق شکل گرفته اند. با ادامه روند تدفین و افزایش دمای سیالات دولومیت ساز، دولومیت های متوسط تا درشت بلور از دولومیت های ریز و متوسط بلور حاصل شده اند. داده های ایزوتوپ اکسیژن در دولومیت های متوسط تا درشت بلور نیز تفاوت مشهودی بین این نوع دولومیت با دولومیت های نوع اول و دوم نشان نمی دهد که احتمالا بیان کننده تشکیل این دولومیت ها در شرایط تدفین کم عمق و در نتیجه فرایند تبلور مجدد دولومیت های ریزبلور است. این نتایج به همراه محیط رسوبی کم عمق زمان ته نشست سازند بایندور، تشکیل شدن دولومیت ها در نتیجه سازوکار نفوذ و تراوش توسط آب دریا و طی تدفین کم عمق را تایید می کنند.

دولومیتی شدن, ایزوتوپ های اکسیژن و کربن, پرکامبرین پسین, سازند بایندور, زنجان