مهدی دارایی - دانشگاه تهران
علی اسعدی - دانشجو
حسین رحیم پور - دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران
نوشین فتحی - دانشگاه آزاد علوم تحقیقات
علی اسعدی - دانشگاه تهران

         بخش بالایی سازند سورمه (معادل سازند عرب) با سن ژوراسیک بالایی، یک توالی کربناته- تبخیری است که میزبان نفت سنگین در میدان فردوسی در بخش دور از ساحل خلیج فارس می­باشد. این مطالعه نشان داده است که عوامل رسوبی و دیاژنزی، کنترلکننده اصلی کیفیت مخزنی هستند. بر اساس مطالعات سنگ­شناسی و شناسایی رخساره های رسوبی، سازند عرب در یک رمپ کربناته هموکلینال تشکیل شده است که شامل چهار کمربند رخساره ای اصلی شامل بالای جزرومدی، پهنه جزرومدی، لاگون و سدی می باشد. مهمترین فرآیندهای دیاژنزی موثر انحلال گسترده جوی، میکرایتی­شدن، دولومیتی شدن و سیمانی­شدن دریایی بوده است. تجزیه و تحلیل پتروفیزیکی و پتروگرافی در میدان فردوسی نشان می دهد که کیفیت مخزنی در این توالی عمدتا توسط محیط رسوبی و برخی از فرآیندهای دیاژنزی کنترل می شود. رخساره های سدی دارای کیفیت مخزنی مناسب با رخساره های لاگونی بسیار متخلخل همراه هستند. این تخلخل بالا در رخساره های لاگون عمدتا به دلیل حفرات رشدی برخی از جلبک ها و انحلال جوی می باشد. علاوه بر این، سیمان های دریایی با ایجاد چارچوب های سخت در رخساره های دانه غالب، منجر به حفظ تخلخل و تراوایی در طی دیاژنز تدفینی شده اند. از طرف دیگر، رسوب تبخیری ها در محیط با شوری بالا، منجر به ایجاد سدهای ناتراوای عمودی بین کربنات ها و جلوگیری از خارج شدن مایعات سنگ های تحت فشار و در نهایت کاهش فشار روباره (به دلیل ازدیاد فشار هیدرواستاتیک) شده است. همچنین این رسوبات ب ه عنوان سنگ پوش مخازن عرب عمل نموده اند.

واژه های کلیدی: سازند عرب, میکروفاسیس, مدل رسوبی, دیاژنز, کیفیت مخزنی