محمد حسین محمودی قرائی
سمیه اکبری
محمود شرفی

    محمود شرفی، دانشجوی دکتری رسوب شناسی دانشگاه فردوسی مشهد *   سمیه اکبری، کارشناسی ارشد چینه شناسی دانشگاه اصفهان   محمد حسین محمودی قرائی، استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه فردوسی مشهد     چکیده   سازند گورپی ( سانتونین بالایی- مایس تریشتین زیرین ) که در حوضه رسوبی زاگرس در جنوب غرب ایران گسترش دارد . سازند گورپی با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سازند ایلام و یا با انفصال رسوبی بر روی سازند سروک قرار گرفته و توسط سازند پابده که با شیل های ارغوانی مشخص می شود، با ناپیوستگی فرسایشی پوشیده می شود . در شمال شرقی لرستان بخش بالایی سازند گورپی به تدریج به ماسه سنگ و سنگ های سیلتی سازند امیران تبدیل می شود و در جهت فارس داخلی نیز به تدریج رخساره آهکی تاربور جانشین سازند گورپی می شود. این سازند عمدتا از آهک های خاکستری نازک لایه و آهک با میان لایه های نازک از شیلی تشکیل شده است. گلاکونی یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده در شیل های آهکی بخش پایینی این سازند است. گلاکونی های این سازند از نوع آتوکتونوس و به صورت پلت های گلاکونیتی و جانشینی در خرده های اسکلتی هستند که تحت شرایط فیزیکو شیمیایی مناسب تشکیل شده اند. شواهد مهمی همچون جورشدگی نسبتا ضعیف، جانشینی غیرانتخابی، چروکیدگی در تعداد زیادی از گلاکونی ها و همراهی با فسفات نشان از تشکیل این ذرات در محیط رسوبی و به صورت برجا دارد. آنالیزهای مورفولوژیکی و SEM-EDX نشان می دهد این گلاکونی ها از انواع نابالغ ( nascent ) به رنگ سبز روشن با میزان اکسید پتاسیم ۲.۵۵ تا ۵ درصد و ساختار درونی گلوبولی، تا تکامل یافته و بسیار تکامل یافته به رنگ سبز تا سبز خیلی پر رنگ با میزان اکسید پتاسیم ۷.۷ تا ۹ درصد و ساختار درونی لاملی تغییر می کنند. تشکیل این گلاکونی ها نشان دهنده دوره طولانی عدم رسوب گذاری یا نرخ بسیار پایین رسوب گذاری در مراحل ابتدایی ته نشینی رسوبات سازند گورپی است. از جمله شواهد دیگر تشکیل گلاکونی های اتوکتونوس در رسوبات مورد مطالعه می توان به حضور پلت های گلاکونی نوظهور به شکل سالم، وجود تکه های پراکنده گلاکونی در ماتریکس به صورت هاله سبز رنگ و تشکیل این ذرات از نهشته های دریایی (سنگ میزبان مناسب)، اشاره نمود. ارزیابی مکانیزم تشکیل گلاکونی های درجازا در تفسیر شرایط حاکم بر محیط رسوبی رسوبات گلاکونیتی، شناسایی سطوح ناپیوستگی رسوبی ( Marine hiatus ) ، بررسی تغییرات سطح آب دریا و آنالیز چینه نگاری سکانسی و انطباق توالی های چینه شناسی در حوضه زاگرس و سایر زون های ساختاری ایران اطلاعات کلیدی را ارائه می کند.  

گورپی, زاگرس, گلاکونی, اتوکتونوس, انفصال رسوبی