بررسی تمرکز عناصر سنگین Mn, Pb, Cu, Ag, Zn ,Sr, Co, Cd و Ni در پهنه های ماسه ای پلایای گاوخونی (جنوب شرق اصفهان)

         حوضه پلایای گاوخونی واقع در جنوب شرق اصفهان از دو محیط دلتایی و دریاچه پلایایی تشکیل شده است. این پلایا شامل پهنه ­ های ماسه ای، گلی و نمکی است. در غرب پلایا تپه­های ماسه­ای گسترش دارند. اجزای تشکیل­دهنده رسوبات ماسه­ای بادی را خرده سنگ­های آندزیت، داسیت، توف، گرانیت، شیست، گنیس، سنگ آهک فسیل­دار، ماسه سنگ و کانی­های کوارتز و فلدسپات تشکیل می­دهند. کانی­های سنگین این رسوبات شامل هورنبلند، پیروکسن، اپیدوت، زیرکن، گارنت، اسپینل، ایدوکراز، تورمالین، بیوتیت، ولاستونیت، مگنتیت، هماتیت، گوتیت و پیریت می­باشند. اغلب رسوبات ماسه­ای توسط رودخانه دائمی زاینده­رود و از شمال منطقه به این حوضه وارد شده و تحت تاثیر جریان باد تشکیل پهنه­ها و تپه­های ماسه­ای را داده­اند. متوسط غلظت فلزات سنگین مورد بررسی در رسوبات ماسه ای بادی بر حسب ppm به ترتیب فراوانی به­صورت منگنز (۹۹/۳۱۹)، استرانسیم (۵۵/۲۴۰)، سرب (۶۷/۳۲)، روی (۹۳/۲۴)، نیکل (۱۴/۱۹)، مس (۲۵/۷) ، نقره (۱۵/۶)، کبالت (۷۲/۵) و کادمیم (۳۹/۳) است. توزیع این عناصر سنگین در رسوبات با عواملی نظیر بافت رسوبات و ترکیب ذرات تشکیل­دهنده ارتباط زیادی دارد. هر چه ذرات ماسه دانه ریزتر می­شوند، به علت افزایش کانی های سنگین از قبیل هورنبلند، پیروکسن، گارنت و بیوتیت که عمدتا منشا آذرین دارند، میزان تمرکز نسبی عناصر سنگین در این رسوبات نیز افزایش می­یابد. با کاهش کانی­های هورنبلند، پیروکسن و بیوتیت به طرف جنوب پلایا، میزان تمرکز مس و روی کاهش می­یابد. افزایش غلظت عناصر سرب، منگنز، کادمیوم، استرانسیم و نقره به طرف جنوب پلایا ارتباط مستقیمی با فراوانی ذرات آهک دارد. تغییرات غلظت کبالت از شمال به جنوب متناسب با افزایش و یا کاهش کانی های سنگین مانند آمفیبول، پیروکسن، مگنتیت، پیریت و کالکوپیریت است. فاکتور غنی­شدگی فلزات سنگین در رسوبات مورد بررسی نشان می­دهد که عناصر کادمیوم و نقره دارای غنی­شدگی فوق العاده زیاد بوده و عناصر Sr, Co غنی­شدگی زیاد دارند. غنی­شدگی عناصر Ni و Pb متوسط می­باشد و عناصر Cu, Mn و Zn در همه نمونه­ها غنی­شدگی کم دارند .   

Keywords:

عناصر سنگین , کانی­های سنگین , پهنه ماسه­ای , پلایای گاوخونی