سودابه رضا بیگی - دانشجوی اگرواکولوژی دانشگاه شیراز
احسان بیژن زاده - دانشیار دانشگاه شیراز
علی بهپوری - استادیار دانشگاه شیراز

چکیده سابقه و هدف: گندم از لحاظ سطح زیر کشت و محصول تولیدی در جهان، رتبه اول را در بین غلات به خود اختصاص داده است و یکی از گیاهان عمده مورد کشت در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد (۲۱). حساسیت گندم به کم آبی در همه مراحل یکسان نیست؛ مرحله رشد زایشی نسبت به کم آبی بسیار حساس است که کاربرد سیلیکون می تواند تا حدی مقاومت گیاه به کمبود آب در این مرحله را افزایش دهد (۲۷). این تحقیق به منظور بررسی اثر محلول پاشی سیلیکون بر میزان انتقال مجدد مواد پرورده و عملکرد دانه گندم در شرایط تنش آبی آخر فصل رشد انجام شد. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر سیلیکون بر انتقال مجدد و عملکرد دو رقم گندم نان و ماکارونی تحت شرایط تنش آبی پایان فصل، پژوهشی مزرعه ای به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش آبی در دو سطح آبیاری مطلوب و قطع آبیاری از اواخر گل دهی، محلول پاشی سیلیکون در سطوح صفر،۱، ۲ و ۳ میلی مولار و ارقام شامل گندم نان (چمران) و ماکارونی (شبرنگ) بودند. در این پژوهش انتقال مجدد مواد پرورده، مشارکت مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده با استفاده از روش های پیشنهادی کاکس و همکاران (۲۰۰۶) و پاپاکوستا و گیاناس (۱۹۹۱) محاسبه شد (۳۸، ۱۵). یافته ها: نتایج نشان داد که اثرات اصلی تنش آبی پایان فصل، ارقام و سیلیکون بر محتوای انتقال مجدد مواد پرورده، کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده، مشارکت مواد پرورده، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی دار بود. کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده و مشارکت مواد پرورده و میزان انتقال مجدد مواد پرورده در شرایط تنش آبی و مصرف ۳ میلی مولار سیلیکون به ترتیب ۷/۱۲، ۳/۲۵ و ۱۶ درصد نسبت به شرایط عدم مصرف سیلیکون افزایش داشتند. همچنین تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در شرایط تنش آبی و ۳ میلی مولار سیلیکون به ترتیب ۴۳ و ۱۳ درصد افزایش نشان دادند. در شرایط آبیاری مطلوب، عملکرد دانه با وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی داری داشت (**۵۴۵ /۰(r= . در شرایط تنش آبی عملکرد دانه با وزن هزار دانه (**۵۲۰/۰(r=، شاخص برداشت (*۴۰۴/۰ r=)، عملکرد بیولوژیک (**۸۱۰ /۰ (r=و مشارکت مواد پرورده (*۴۵۹/۰= r) همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. نتیجه گیری: در رقم چمران کاربرد برگی سیلیکون به میزان ۳ میلی مولار باعث افزایش انتقال مجدد مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده به ترتیب به میزان ۲/۶۷ و ۷/۳۸ درصد نسبت به شرایط عدم مصرف سیلیکون شد که درنهایت منجر به افزایش ۷/۱۹ درصدی عملکرد دانه در رقم چمران نسبت به رقم شبرنگ در شرایط تنش آبی گردید. بنابراین کاربرد برگی ۳ میلی مولار سیلیکون می تواند راهکاری مناسب در بهبود و افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط تنش آبی آخر فصل در مناطق نیمه خشک باشد.

رقم چمران , کارایی انتقال مجدد مواد پرورده , مشارکت مواد پرورده , وزن هزار دانه