ارزیابی فعالیت های زیست شناختی اسانس و عصاره های صمغ گیاه وشا (Dorma ammoniacum D. )

چکیده سابقه و هدف: وشا یک گیاه مونوکارپیک (تک زاد) است که بومی مرکز ایران است. حضور سسکویی ترپن ها در صمغ گیاه، نقش دفاعی مهمی در برابر قارچ ها و باکتری های بیماری زا ایجاد می کند. هدف از مطالعه حاضر ، ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی اسانس و عصاره های اتیل استات ، کلروفرم ، هگزان و متانولی و اسانس صمغ وشا و همچنین تعیین ترکیبات موجود در اسانس است. با توجه به این که شرایط اقلیمی بر بیوسنتز متابولیت های ثانویه تاثیرگذار است، در این تحقیق عصاره صمغ گیاه وشای موجود در منطقه ی شاهرود از دیدگاه فیتوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: اسانس صمغ گیاه وشای جمع آوری شده از اطراف روستای طرود شاهرود با استفاده از GC و GC / MS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و عصاره گیری با استفاده از دستگاه سوکسله با استفاده از حلال های با قطبیت مختلف از جمله هگزان ، کلروفرم ، اتیل استات و متانول انجام گرفت. ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس به همراه عصاره های اتیل استات ، کلروفرم ، هگزان و متانولی صمغ دورما آمونیکوم با استفاده از روش DPPH و غربالگری ضد باکتریایی با استفاده از روش انتشار دیسک دیفیوژن و میکروبراث دایلوشن انجام شد. حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) و حداقل غلظت میکروب کشی (MBC) در برابر تعدادی از باکتریها اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عصاره اتیل استات با IC۵۰ = ۶۹.۰ میکروگرم بر میلی لیتر دارای بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی و اسانس صمغ با IC۵۰ = ۱۶۶.۰ میکروگرم بر میلی لیتر دارای فعالیت آنتی اکسیدانی متوسطی می باشد. عصاره های متانولی (۲۵/۳۱ میکروگرم بر میلی لیتر) و کلروفرمی (۵۰/۶۲ میکروگرم بر میلی لیتر) فعالیت ضد باکتری خوبی از خود نشان دادند. آنالیز اسانس اولئوگام رزین گیاه به وسیله ی دستگاه GC-MS منجر به شناسایی ۵۱ ترکیب شد. عمده ترین این ترکیبات شامل، متیل اولئات (%۲/۲۰)، متیل پالمیتولئات ( %۹/۱۵)، فنچیل استات ( %۲۵/۷)، متیل لینولئات ( %۸۷/۶)، متیل استئارات یا متیل اکتادکانوئات (%۶۴/۶)، اولیک اسید ( %۹۷/۴)، پنتادکان ( %۱۴/۳)، آلفا- گیورجیونن ( %۶۶/۲) و بتا- بیسابولن ( %۶/۲) می باشند. نتیجه گیری: آمونیکوم به عنوان یکی از مهم ترین گونه های جنس دورما است. وجود ترکیبات تایید شده، فنولی و پلی فنولی موجود در عصاره یا اسانس و همچنین حضور ترکیبات سسکویی ترپن کومارین ها / فنل ها در عصاره اولئوگام رزین که باعث فعالیت زیست شناختی نظیر آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی و حتی ضد آلزایمر عصاره های صمغ گیاه دورما آمونیکوم گردیده و گیاه را به عنوان کاندیدای مناسبی برای کاربرد دارویی مطرح می کند. این نتایج نشان می دهد که برخی عوامل بیرونی مانند آب و هوا ، خصوصیات خاک ، تنش حشرات و میکروارگانیسم ها ، زمان برداشت محصول ، روش تهیه گیاه و روش استخراج اسانس دورما آمونیکوم ، می توانند در ترکیب شیمیایی اسانس ها و عصاره ها نقش داشته باشند.

Keywords:

فعالیت های آنتی اکسیدانی , فعالیت های ضد باکتری , اسانس , دورما آمونیکوم