عظیم قاسم نژاد - هیات علمی
محمد صانعی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
خلیل قربانی - عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمد معصومی - دانشگاه رازی
علیرضا صادقی ماهونک - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

سابقه و هدف: گیاهان دارویی که خودرو در مناطق مختلف کشور یافت می شوند که از تنوع بالایی برخوردار بوده و میزان ترکیبات موثره موجود در آنها نیز متغیر است. این تغییرات می تواند تابع گونه گیاهی و شرایط محیطی مانند دما، بارش و ارتفاع و یا شرایط خاک باشد. از این رو شناخت گیاهان دارویی یک منطقه می تواند نقش مهمی در درک پتانسیل گیاهان دارویی آن منطقه داشته باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه تعداد ۳۴۸ نمونه گیاهی از ۱۱۶ گونه گیاه دارویی موجود در منطقه ی پاوه و اورمانات جمع آوری شد. پس از تهیه نمونه هرباریومی گیاهان در شرایط سایه به صورت لایه نازک خشک شدند. از نمونه های خشک شده برای اندازه گیری پتانسیل آنتی اکسیدانی کل (TAOC) استفاده شد. به علاوه اطلاعات محیطی آنها نیز استخراج و پارامترهای شیمیایی خاک محل آنها نیز جمع آوری شد. برای تهیه ی معرف TAOC از اسیدسولفوریک (H۲SO۴) ۶/۰ مولار، سدیم فسفات (Na۳PO۴) ۲۸ میلی مولار و آمونیوم مولیبدات (N۶H۲۴Mo۷O۲۴) ۴ میلی مولار استفاده شد. در نهایت رابطه ی بین آنها با TAOC با استفاده از مدل های رگرسیونی در داده کاوی جستجو شد. یافته ها: به منظور مدل سازی و تاثیر پارامترهای محیطی بر میزان آنتی اکسیدان کل گیاهان دارویی در منطقه مطالعاتی، ابتدا همبستگی بین آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که بین پارامترهای محیطی با TAOC همبستگی قابل قبولی وجود ندارد. به طوری که بالاترین همبستگی با هدایت الکتریکی و برابر با ۲۵/۰ بدست آمد. در بررسی داده ها، روابط رگرسیونی دو تا چند متغیره نتایج رضایت بخشی را نشان نداد، بطوری که در روش گام به گام حداکثر ۳۱ درصد همبستگی به دست آمد، اما مدل رگرسیون درختی M۵ با تفکیک داده ها به ۲۹ فضا، مقادیر TAOC را با ۹۱ درصد همبستگی و ۹۵/۰RMSE= میلی گرم بر گرم ماده خشک با ۶/۱۶درصد خطا برآورد نمود. نتیجه گیری: نتایج بررسی ارتباط میزان آنتی اکسیدان کل (TAOC) گیاهان دارویی با شرایط محیطی و خاک به دست آمد نشان داد که میزان توانمندی آنتی اکسیدانی گیاه بر اساس آنتی اکسیدان کل به تنهایی هیچ همبستگی معنی داری با شرایط محیطی و خاک ندارد. به طوری که حتی رابطه چند متغیره آن نیز همبستگی معنی داری را نشان نداده که می تواند ناشی از تنوع بالای در گونه گیاهان مورد مطالعه باشد. بنا بر این در کنار توانمندی ژنتیکی، میزان فعالیت آنتی اکسیدانی کل در گیاهان دارویی به شرایط محیطی و اقلیمی نیز وابسته است. از طرفی در درک بهتر پتانسیل دارویی گیاهان دارویی با پارامترهای چندگانه محیطی و ژنتیکی استفاده از روش های داده کاوی از اهمیت زیادی برخوردار است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که روش درخت تصمیم M۵ روشی کارامد در این زمینه است.

آنتی اکسیدان, پاوه و اورامانات, پارامتر محیطی, درخت تصمیم M۵