علیرضا محمدی کله سر - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
محمدکاظم یوسف پور - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
محمدعلی خزانه دارلو - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

گفتگو در آثار میخاییل باختین اصطلاحی است که سرشتی روش شناختی دارد. وی گفتگو را روشی برای روبه رو شدن با اموری می داند که تن به برخورد سلطه جویانه نمی دهند. بنابراین، این اصطلاح در تقابل با برتری طلبی نیروهای تک آوا قرار می گیرد. جنبه های گفتگویی طنز، خنده و کارناوال در اندیشه باختین نیز در همین ویژگی ریشه دارند. هدف مقاله حاضر بررسی زمینه های است که با پرورش عناصر گفتگویی و کارناوالی، به شکل گیری عناصر طنزآمیز در مثنوی انجامیده اند. از این رو، ابتدا براندازی آوای برتر به عنوان روشی تنیده در ساختار صوری و معنایی مثنوی بررسی شده است. در بخش دوم، بازتاب این روش در طنزآمیز کردن حکایات مثنوی دنبال شده است. در این حکایات، ورود صدای مسلط به فضایی عمومی و همنشینی آن با صداهای سرکوب شده، به ایجاد فضایی کارناوالی و همراه با خنده می انجامند. می توان گفت، طنزپردازی مثنوی، زاییده روش براندازنده و فرارونده آن برای تفسیر جهان اند نه عناصری برای تزیین متن.

طنز, گفتگو, صدای برتر, براندازی, فضای عمومی