حامد نظرپور نجف آبادی - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان دانشگاه تهران، تهران، ایران
قربان علمی - دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران، تهران، ایران
مجتبی زروانی - دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران، تهران، ایران

یکی از مسائل مهم دین پژوهی، مسئله تنوع دینی است که امروزه اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش، دیدگاه کنت ول اسمیت، یکی از برجسته ترین دین پژوهان معاصر، درباره مسئله تنوع دینی بررسی شده است. این بررسی با استفاده از روش تحلیلی تبیینی و با مراجعه به آثار وی انجام شده است. به نظر اسمیت، دین پژوهی، بررسی معنای ظواهر دین در نظر باورمندان به آن، بررسی ایمان در قلب انسان ها و مطالعه اشخاص است، نه مطالعه داده ها. او معتقد است باید به جای واژه دین از مفاهیم ایمان و سنت انباشته استفاده کرد. ایمان، پاسخ شخصی انسان به امر متعالی است که مشاهده نمی شود و متنوع است. سنت انباشته، صورت و تجلی ایمان است که مشاهده می شود و امری تاریخی و متنوع است. ایمان واحد است؛ اما ازآنجاکه ایمان هیچ شکلی ندارد، مگر زمانی که در شکل های خاصی ابراز شود، همواره متکثر و متنوع است. اسمیت به الهیات مسیحی کثرت گرایانه معتقد است و مخالف دیدگاه انحصارگرایی و شمول گرایی است. نجات از دیدگاه او با دلتنگی و عشق به خدا حاصل می شود که در قلب انسان هاست. حقانیت نیز در هر شخص با ایمان وجود دارد و دین حق متکثر است؛ درنتیجه، کنت ول اسمیت براساس تعریف خاص خود از دین، هم در حوزه حقانیت و هم در حوزه نجات، یک کثرت گرای دینی است. البته میراث دینی شخصی و ارتباط مستقیم او با پیروان ادیان مختلف بر تفکر کثرت گرایانه او موثر بوده است

کنت ول اسمیت, تنوع دینی, کثرت گرایی, ایمان, سنت انباشته