نفیسه اهل سرمدی - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
سید مهدی امامی جمعه - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

تاویل از کلیدوا ژه های اصلی در مکتب فلسفی اصفهان است و عبدالرزاق لاهیجی نیز یکی از چهره های سرشناس این مکتب به شمار می آید. تاویل برای این حکیم متاله، فراتر از روشی برای مواجهه با متون وحیانی است. تاویل در آثار او، دو معنای اصلی دارد: تاویل عقلی و تاویل شهودی - عقلی. تاویل نخست، تاویل متون وحیانی و تاویل نظری موجودات تا شناخت حضرت حق را شامل می شود. تاویل متون وحیانی برای حل تعارض متن با عقلانیت صریح و قطعی یا برای کشف مراتبی از عمق معنا که در پس معنای ظاهری نهفته است، صورت می پذیرد و این دو رهیافت تاویلی ازنظر لاهیجی دو شیوه متفاوت از تاویل به شمار می آید. تاویل شهودی - عقلی فراروی عملی از ماسوی برای رسیدن به خدا است، در مقابل فراروی نظری از آنها برای شناخت خدا. لاهیجی اولی را سلوک باطن و دومی را سلوک ظاهر می نامد. مبارزه با ظاهرگرایی دینی را باید رسالت فرهنگی – اجتماعی این حکیم عارف دانست که برخاسته از دیدگاه نظری او درباره تاویل است. با توجه به رواج تصوف منفی در زمانه فیاض، او در نظر دارد ضمن تحلیل و تبیین معنای حقیقی عرفان، از ترویج تصوف مبتذل جلوگیری کند

لاهیجی, تاویل, تصوف, عقلی, شهودی - عقلی, تعارض