فاطمه سلیمانی - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)

  یکی از پرسش های دیرین در علم کلام و فلسفه، چگونگی فهم و تحلیل معانی اوصافی است که بین خدا و انسان مشترک است؛ آیا این اوصاف با معانی انسانی و متعارف به خداوند حمل می شوند یا این که واجد معنای دیگری هستند؟ این پرسش که ابتدا ناظر به اوصاف الهی بود. بعدها گسترش یافت و همه گزاره های دین را در برگرفت و به این ترتیب نظرات مختلفی در مورد زبان دین پدید آمد. این نظرات تحت دو دیدگاه کلی تقسیم می شوند:  ۱- دیدگاه معناداری زبان دین؛  ۲- دیدگاه بی معنا بودن زبان دین. در مقابل کسانی که برای گزاره های دینی معنای حقیقی قائل هستند، عده ای زبان دین را نمادین و سمبلیک می دانند و عده ای نیز معنای کارکردی برای آن در نظر می گیرند و عده ای نیز به کلی گزاره های دینی را فاقد هرگونه معنایی می دانند. در این مقاله دیدگاه های مختلف فیلسوفان دین غربی مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد و در پایان نگرش ابن سینا در این موضوع ارائه می گردد. البته در فلسفه اسلامی این مساله تحت عنوان «شناخت صفات خدا» مطرح می شود و در این ارتباط سه نظریه: ۱- تعطیل، ۲- تشبیه، ۳- تشبیه در عین تنزیه، معرفی می گردد که به نظر می رسد نظریه سوم مورد تایید فیلسوفان اسلامی به خصوص ابن سینا است. از نظر ابن سینا  اتحاد مفهومی و مصداقی صفات که در اثر تنزیه ذات و صفات الهی از نواقص و امور عدمی حاصل می شود زمینه شناخت صفات الهی از طریق شناخت ذات و صفات خود و تنزیه و تعمیم آن به خداوند فراهم می شود.

زبان دین, صفات الهی, تحقیق پذیری, ابطال پذیری, زبان نمادین, بازی های زبانی, تشبیه در عین تنزیه, عینیت ذات و صفات, ابن سینا