علی رضا فرهنگ قهفرخی - دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه کاشان
احسان قدرت الهی - استادیار گروه فلسفه و ادیان، دانشگاه کاشان

  بحث برانگیزترین اصل اعتقادی مسیحیان در طول تاریخ باور به تثلیث مقدس بوده است که بیشترین حملات نیز از سوی دو دین ابراهیمی دیگر، یعنی یهودیت و اسلام به این اصل صورت گرفته است؛ به طوری که قرآن آن را معادل کفر دانسته، به عنوان بدعتی در اصل مسیحیت بر می شمارد «لقدکفرالذین قالوا ان ­الله ثالث ثلاثه...» ۱ (ترجمه: قطعا آنانکه گفتند خداوند سومین آن سه تاست کافر شدند...) (مائده/۷۳). اما از نگاه درون دینی، مسیحیان خود را موحد می­دانند و سه گان را در عین وحدت تفسیر می­کنند و تناقض ظاهری حاصل از آن را سری از اسرار غیرقابل فهم برای بشر می­دانند. چون در دیگر سنن نظری بیفکنیم سه­ گان هائی را می­یابیم که بی تردید عالیترین آنها سه ­گان هندوئی ( Trimurti ) براهما، ویشنو و شیواست. این سه ­گان دارای شباهت­ها و تفاوت های مفهومی با تثلیث مسیحی است و تاثیرگذاری­های جالب توجهی در جامعه هندی داشته است؛ به طوری که این سه خدا مستقلا پرستش می شوند و هر یک در راس یک نظام رب ­الاربابی قرار دارند. پیچیدگی­های حاصل از نظام چند خدایی هندی مورد نقد و انکار بوداییان و جاینیان قرار گرفت و صدها سال هندوئیسم را در محاق فرد برد. در قرن هشتم میلادی با تلاش حکیمانه شانکارا، یک نظام اعتقادی مستحکم به نام ودانتا در هندوئیسم بنیان­گذاری شد و مجددا آن را احیا نمود.   در این مقاله سعی شده تا مقدمتا ضمن بررسی ماهیت سه­گان، فارغ از دیدگاه­های درون دینی به اصول متافیزیکی وجود سه­ گان و ارتباط آن با وحدت پرداخته شود. با بررسی مفهوم سه ­گان مسیحی و سه ­گان هندویی، در نهایت به مقایسه تطبیقی این دو سه ­گان می­پردازیم.   

سه گان, اب, ابن, روح القدس, ویشنو, شیوا