فرزانه ابارشی - کارشناس ارشد مهندسی منابع آب
مهدی مفتاح هلقی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
مهدی رحیمیان - کارشناس ارشد آب منطقه ای سمنان، سمنان، ایران

تعیین حریم حفاظتی چاه­های شرب روشی موثر جهت حفاظت و مدیریت منابع تامین­کننده آب می­باشد و اهمیت به­سزایی در سلامت و بهداشت عمومی دارد. لذا این پژوهش با هدف تعیین محدوده حفاظتی جهت جلوگیری و پیشگیری از آلودگی چاه­های آب شرب، به وسیله ترسیم یک محدوده در اطراف چاه با استفاده از مدل ریاضی و ممانعت از توسعه و ایجاد منابع آلودگی در داخل این محدوده صورت پذیرفته است. از این­رو به­منظور ترسیم حریم حفاظتی ۴۶ حلقه چاه­ شرب موجود در دشت زرین­گل در استان گلستان از نرم­افزار GMS۷.۱ استفاده شد. برای این منظور پس از تهیه مدل مفهومی منطقه مطالعاتی، با هدف تعیین ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان، مدل­سازی در دو حالت ماندگار و غیرماندگار انجام شد. در حالت ماندگار کالیبراسیون در یک دوره یک ماهه و در حالت غیرماندگار به مدت ۵ سال با تنش­های فصلی انجام شد. پس از اطمینان از صحت مدل تهیه شده، به­منظور تعیین حریم حفاظتی چاه­های آب شرب از برنامه مکان­یابی ذره­ای MODPATH استفاده گردید. پس از تهیه حریم­های حفاظتی با زمان­های سیر ۱، ۲، ۳ و ۵ ساله برای چاه­های فوق­الذکر، تاثیر پارامترهای مختلف بر روی شکل و چگونگی گسترش حریم حفاظتی، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. براساس نتایج حاصل از تحقیق معلوم گردید که موثرترین عامل در تعیین شکل و حریم حفاظتی یک چاه، جهت جریان و گرادیان هیدرولیکی می­باشد. به­طوری­که، افزایش گرادیان هیدرولیکی سبب نازکی و کشیدگی حریم حفاظتی می گردد. میزان دبی پمپاژ نیز از دیگر عوامل موثر بر حریم حفاظتی می­باشد. به­گونه ای که با افزایش میزان برداشت از چاه، عرض حریم حفاظتی افزایش یافته و تاثیر چندانی در طول حریم ندارد. پارامترهای دیگر از قبیل هدایت هیدرولیکی آبخوان، میزان برداشت و... در مراتب بعدی قرار می­گیرند.

حریم حفاظتی چاه, آلودگی, دشت زرین گل, MODPATH