علی میثاقی - دانشجوی دوره دکتری آبیاری و زهکشی، دانشگاه فردوسی مشهد
حسین انصاری - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
عباس خاشعی سیوکی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند

امروزه افزایش فاصله بین عرضه و تقاضا، توجه جدی به مبانی تخصیص بهینه آب را اجتناب ناپذیر نموده و مدیریت عرضه و تقاضای آب را ضروری می­نماید. در این راستا از مدل Vensim با تکیه بر نظریه پویایی سیستم­ها به منظور برنامه­ریزی و مدیریت منابع و مصارف آب در حوزه آبریز نیشابور واقع در استان خراسان رضوی استفاده گردید. در نهایت سیاست­هایی مبتنی بر سناریوهای پیشنهادی توسط مدل اجرا شد. تحلیل نتایج اجرای سناریوهای مختلف طی ۲۵ سال آینده در دشت نیشابور برای بررسی مسئله تغییرات تراز آب آبخوان در اثر اجرای سیستم­های آبیاری تحت فشار انجام گردید، به­طوری که اجرای سناریوی اول (شرایط بارش نرمال) نشان داد در صورت افزایش سطح زیرکشت سالیانه حدود ۳۸/۱، ثابت ماندن سطح زیرکشت برابر ۹۵/۰ و کاهش سطح زیرکشت حدود ۷۷/۰ متر افت تراز آب آبخوان مشاهده خواهد شد که نسبت به افت سالیانه تراز آبخوان در دوره شبیه­سازی و واقعیت (حدود ۸۷/۰ متر) به ترتیب ۵۸ درصد افزایش، ۸ درصد افزایش و ۱۲ درصد کاهش افت را در پی خواهد داشت. بنابراین در صورت ثابت نگه­داشتن و نیز کاهش سطح زیرکشت اراضی کشاورزی تا حدودی می­توان آب زیرزمینی بیش­تری را ذخیره و از کاهش شدید تراز آب آبخوان جلوگیری نمود، ولی در صورتی که استفاده از سیستم­های آبیاری تحت فشار با افزایش سطح زیرکشت همراه باشد، افت تراز آب آبخوان تشدید خواهد شد.

ب آبخوان, پویایی سیستم, VENSIM, حوزه آبریز