حسن علی نژاد - دانشجوی دوره کارشناسی ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
عبداله درزی نفت چالی - استادیار گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
سیدفرهاد صابرعلی - استادیار گروه زراعت مجتمع آموزش عالی تربت جام

مدل­های شبیه­ساز گیاهی ابزارهای مناسبی برای پیش­بینی سریع و کم­هزینه­ی اثرات تغییرات مدیریتی و ساختاری بر سیستم­های کشاورزی می­باشند. در این تحقیق، قابلیت مدل CERES- Rice برای پیش­بینی تلفات نیتروژن در شالیزارهای مجهز به سه نوع سیستم زهکشی زیرزمینی با عمق ۹/۰ متر و فاصله ۳۰ متر (D۰.۹L۳۰)، عمق ۶۵/۰ متر و فاصله ۳۰ متر (D۰.۶۵L۳۰) و عمق ۶۵/۰ متر و فاصله ۱۵ متر (D۰.۶۵L۱۵) ارزیابی شد. در دوره­های زهکشی میان­فصل طی دو فصل کشت متوالی برنج (۱۳۹۱-۱۳۹۰)، میزان تلفات نیتروژن از سیستم­های مختلف زهکشی اندازه­گیری شد. همچنین، مراحل فنولوژیکی گیاه و میزان عملکرد برنج تعیین شد. عملکرد مدل در دوره واسنجی (۱۳۹۰) و صحت سنجی (۱۳۹۱) با استفاده از کارایی مدل، شاخص توافق و جذر میانگین مربعات خطای نرمال شده بررسی شد. مقدار این شاخص­ها در هر دو مرحله واسنجی و صحت­سنجی، در محدوده قابل قبولی قرار داشت که نشان­دهنده کارایی مناسب مدل برای شبیه­سازی شاخص­های رشد و عملکرد برنج در تیمارهای مورد مطالعه می­باشد. در طول دو فصل کشت، مجموع تلفات واقعی نیتروژن در سیستم­های D۰.۹L۳۰، D۰.۶۵L۳۰ و D۰.۶۵L۱۵ به ترتیب ۴/۱۵، ۲۴ و ۸/۲۰ کیلوگرم در هکتار و مقادیر شبیه سازی شده متناظر آن ها ۷/۵، ۶ و ۳/۴ کیلوگرم در هکتار بود. میزان جذب واقعی و شبیه سازی شده نیتروژن توسط برنج در تیمارهای مختلف، به ترتیب در محدوده ۴/۱۸۱- ۲/۱۱۵ و ۹۹- ۷/۷۱ کیلوگرم در هکتار قرار داشت. بر اساس نتایج، پیش­بینی دقیق مولفه های بیلان نیتروژن به­وسیله مدل CERES-Rice، مستلزم بهبود قابلیت مدل برای در نظر گرفتن عوامل اساسی موثر بر این مولفه ها در شرایط مورد مطالعه می­باشد.  

برنج, مدل DSSAT, کارایی مصرف نیتروژن, نیترات زدایی, نیترات زایی