سمیه عزیزی - دانش آموخته کارشناسی ارشد سازه های آبی، گروه مهندسی آب، دانشگاه تبریز
اکرم عباسپور - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه تبریز
علی حسین زاده دلیر - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه تبریز

 زبری سیلاب­دشت­ درکانال مرکب و تاثیر آن بر پارامترهای هیدرولیکی نظیر تنش برشی مرزی و برآورد آن یکی از مسائلی است که توجه مهندسین را به خود جلب کرده است. هدف از تحقیق حاضر تعیین نحوه و نسبت توزیع تنش برشی در جداره ها وکف مقطع نیمه ­مرکب و تغییرات پروفیل سرعت در شرایط بستر صاف و زبر است. جهت بررسی اثر زبری بر این پارامترها، از چهار نوع زبری صلب از جنس چوب استفاده شد. این زبری ها با آرایش زیگزاگی با دو فاصلهk ۴ و k۸ درسیلاب دشت قرار داده شد. در مجموع ۹۰ آزمایش انجام شد که دبی جریان در محدوده ۴/۵۴ -۶۶/۲۱ لیتر بر ثانیه بود. جهت محاسبه تنش برشی از پرستون تیوب با قطر خارجی ۳ میلی­متر و مجهز به حسگرهای فشار دینامیکی استفاده گردید. جهت تبدیل تفاضل فشار استاتیکی و دینامیکی قرائت شده توسط لوله پرستون به تنش برشی از منحنی کالیبراسیون پاتل استفاده شد. نتایج نشان داد که برای آرایش زیگزاگی با تراکم k۴ به دلیل اینکه تراکم زبری­ها زیاد بود و مساحت بیش­تری از سیلاب­دشت پوشیده از زبری است­ تنش برشی کاهش یافته است. در بستر زبر تنش برشی درسیلاب­دشت افزایش قابل ملاحظه­ای نسبت به بستر صاف داشت و توزیع تنش طوری بود که روند نزولی آن از کانال اصلی تا دیواره سیلاب­دشت بود. میزان افزایش تنش برشی با زبری به فاصله k۸، ۲۷% تا ۳۸% بیش تر از شرایط هیدرولیکی مشابه در بستر صاف بود. با افزایش سرعت جریان روی زبری با آرایش۲b  و۲d، به ازای دبی­های ۳Q تا ۵Q تنش برشی بستر در مقایسه با فاصله k۸ تقریبا %۵ تا %۱۲ کاهش یافت.

توزیع تنش برشی, زبری, سیلاب دشت, کانال مرکب, لوله پرستون