سیدمحسن سیدان - استادیار پژوهش بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
علی قدمی فیروزآبادی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
حسین دهقانی سانیج - دانشیار پژوهشی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

با توجه به بحران آب در کشور و بیش­ترین مصرف آب در بخش کشاورزی، لزوم استفاده بهینه از منابع آب در این بخش ضروری به­نظر می رسد. بنابراین انجام پژوهش­های اقتصادی در زمینه تحلیل و تعیین بهره­وری عوامل تولید و تخصیص بهینه آن­ها در زیر بخش­های مختلف کشاورزی لازم است. هدف از این تحقیق، تعیین و ارزیابی میزان بهره­وری آب برای هر یک از محصولات عمده زراعی و ارایه راهکارهایی برای ارتقا وضعیت فعلی آن است. اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق به صورت داده­های مقطعی از کشاورزان منطقه و با روش نمونه­گیری تصادفی به­وسیله تکمیل پرسش­نامه و مصاحبه با کشاورزان جمع­آوری شد. متناسب با هدف تحقیق از شاخص بهره­وری فیزیکی آب، CPD استفاده شد. به منظور شناسایی و استخراج ابعاد بهره­وری آب از روش تحلیـل عـاملی اکتشـافی و تاییدی استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد، که هفت عامل شامل فنی و مدیریتی، زراعی، فیزیکی، نهادی، بازار، فردی و اجتماعی به­عنوان ابعاد مهم بهره­وری آب، در قالب ۴۵ موضوع قابل بیان است. این عوامل ۹۷/۷۸ درصد از واریانس کل بهره­وری آب را در مزارع کشاورزی استان همدان تبیین می­کند. از میان این عوامل مولفه فنی، مدیریتی و زراعی مهم­ترین عامل شناخته شد. به نحوی که عامل اول و دوم به­ترتیب ۶۷/۱۶ و ۹۲/۱۵ درصد از کل واریانس بهره­وری آب را به خود اختصاص داد. ایجاد رابطـه­ی رگرسـیونی بین عوامل تاثیرگذار و میزان بهره­وری نشان داد، یک واحد تغییر در انحراف معیار عوامل مدیریتی، فنی و زراعی باعـث مـی­شـود انحـراف معیـار میزان بهره­وری آب به­ترتیـب بـه انـدازه­ی ۴۳۵/۰ و ۳۴۲/۰ تغییر پیدا کند. که حاکی از بیش­ترین تاثیر این دو عامل بر میزان افزایش بهره­وری است.

بهره وری آب, تحلیل عاملی, رگرسیون, مدیریتی