بهاره سادات همراز - دانشجوی دکترا/ گروه آموزشی علوم و مهندسی آب/ دانشکده کشاورزی/ دانشگاه بیرجند
علی شهیدی - دانشیار/ گروه علوم و مهندسی آب- دانشکده کشاورزی- دانشگاه بیرجند
عباس خاشعی سیوکی - گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه بیرجند

با توجه به اهمیت منابع آب های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک، ارزیابی کیفی این منابع از اهمیت به سزایی برخوردار است. آبیاری تحت فشار به عنوان روشی مناسب برای افزایش راندمان آبیاری و کاهش مصرف آب، نیازمند تحلیل کیفیت آب می باشد. با وجود فعالیت های زیاد پژوهشگران در تهیه نقشه های کیفی آب های زیرزمینی به کمک روش های زمین آماری، بیشتر این مطالعات معطوف به استفاده از روش کریجینگ معمولی بوده اند که برای تهیه پهنه های مستعد آلودگی مناسب نیستند، در این پژوهش با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ نشانگر تغییرات مکانی پارامترهای کیفی آبخوان و بطور ویژه مناطق مناسب برای آبیاری تحت فشار مورد بررسی قرار گرفت. کریجینگ نشانگر با در نظرگرفتن آستانه مجاز آلودگی، نقشه های احتمال آلودگی آبخوان را به خوبی مدل می کند. بدین منظور کیفیت ۲۷ حلقه چاه مشاهده ای آبخوان بیرجند طی سال ۱۳۹۵ مورد بررسی قرار گرفت. پارامترهای کیفی مورد ارزیابی شامل اسیدیته pH، هدایت الکتریکی EC، نسبت جذب سدیمی SAR، سدیم Na، کلر Cl و بی کربنات HCO۳ می باشد که آستانه مجاز این پارامترها جهت استفاده در آبیاری تحت فشار توسط حد مجاز پیشنهادی FAO در نظر گرفته شد. از طرفی با توجه به اهمیت شاخص اشباع لانژیلر LSI در رسوب سیستم آبیاری قطره ای این شاخص نیز برای چاه های آبخوان مورد ارزیابی قرار گرفت و نواحی غیر مناسب برای آبیاری تحت فشار در آبخوان با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ نشانگر و نرم افزارArcGIS بدست آمد. نتایج نشان دهنده اراضی مناسب آبیاری تحت فشار در قسمت های شرقی و مرکزی دشت می باشد.

زمین آمار, آبیاری قطره ای, آب های زیرزمینی, پارامتر کیفی, شاخص اشباع لانژیلر