محسن دهمرده قلعه نو - مربی، عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی سراوان، سراوان، ایران
مهران حکمت نیا - دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

کمبود آب ویژگی بارز مناطق خشک و نیمه خشک است که تولید محصولات کشاورزی را به مخاطره انداخته است. لذا مدیریت مصرف و استفاده کارا از منابع آب در تولید محصولات کشاورزی ضروری است. یکی از راه کار ها جهت مدیریت و افزایش کارایی مصرف آب (WUE) در بخش کشاورزی، تعیین مقدار حجم آبی است که در فرایند تولید محصولات کشاورزی مصرف شده است. به منظور محاسبه میزان حجم آب مصرف شده محصولات کشاورزی در مراحل رشد، از شاخص آب مجازی استفاده می شود. بنابراین هدف این تحقیق محاسبه کارایی مصرف آب (WUE) محصولات کشاورزی در شهرستان خاش تحت رویکرد آب مجازی و ردپای آب میباشد. لذا ابتدا نیاز آبی با استفاده از مدلCROPWAT بدست آمد. سپس حجم آب مجازی، ردپای آب سبز و آب آبی برای محاسبه کارایی مصرف آب با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها (DEA) محاسبه شد. نتایج نشان داد ۲۰.۱۵ درصد از کل نیاز آبی محصولات کشاورزی شهرستان خاش توسط آب سبز و ۷۹.۸۵ درصد آن توسط آب آبی تامین می شود. محتوای آب مجازی تولید محصولات کشاورزی در این منطقه ۸۵۳ مترمکعب بر تن می باشد و ردپای مصرف آب نشان دهنده آن است کل مقدار برداشت از منابع آب جهت تولید محصولات کشاورزی ۱۳۳.۵۵۴ میلیون متر مکعب می باشد. نتایج DEA حاکی از آن است که متوسط کارایی در مصرف آب محصولات کشاورزی شهرستان خاش ۷۰.۸ درصد است. ذرت دانه ای، سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، بادمجان، خربزه و هندوانه، یونجه، ذرت علوفه ای و سورگوم با نمره کارایی ۱ جزء محصولات کارا و محصولات خرما، انگور، گندم، برنج و جو جزء محصولات ناکارا قرار گرفتند. با استفاده از روش رتبهبندی منصفانه (FRM) دریافتیم که کمترین میزان کارایی مربوط به خرما و بیشترین میزان کارایی مربوط به محصول سورگوم بود و در آخر مشخص شد محصولاتی که ردپای مصرف آب بالاتری داشتند از میزان کارایی کمتری در مصرف آب برخوردار بودند.

آب سبز, آب آبی, ردپای آب, بارش موثر, کارایی