بررسی اثر پوشش های طبیعی در کاهش تبخیر از سطح خاک تحت شوری های مختلف آب آبیاری

حفاظت از آب و افزایش بازده مصرف آن از ارکان اصلی کشاورزی پایدار به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است. استفاده از خاکپوش های طبیعی سازگار با محیط زیست یک روش موثر کاهش تبخیر از سطح خاک و در نتیجه کاهش مصرف آب می باشد. در این پژوهش به منظور بررسی اثر پوشش های مختلف در شرایط شور و غیر شور بر تبخیر از سطح خاک، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار پوشش (:C۱ خاک بدون پوشش، C۲: سنگریزه، C۳: کنجاله کنجد و C۴: ضایعات پسته)، سه سطح شوری آب آبیاری (S۱: آب شرب با شوری ۰.۸ dS m-۱، S۲: آب با شوری ۶ dS m-۱ و S۳: آب با شوری ۱۲ dS m-۱) و سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین کاهش تبخیر بعد از سه هفته به میزان ۵۸% در تیمار پوشش سنگریزه و سپس کنجاله کنجد و ضایعات پسته به ترتیب به مقدار ۴۱ و ۳۷% نسبت به شاهد مشاهده شد. با خاکپوش سنگریزه حتی ۱۰۵ روز بعد از آبیاری نیز تبخیر تجمعی ۷% کمتر و رطوبت خاک حدود دو برابر بیشتر از خاک بدون پوشش بود. اگر چه اثر شوری آب آبیاری بر تبخیر از خاک معنی دار نبود اما نتایج نشان داد که رطوبت خاک در تیمارهای آب شور نسبت به تیمار غیر شور در هر نوع خاکپوش نسبت به خاک لخت حدود ۱ تا ۳ درصد بیشتر بود. با تعمیم نتایج کاهش تبخیر به سطح مزرعه، دور آبیاری حداقل ۵ روز طولانی تر و تعداد دفعات آبیاری باغات پسته در دوره رشد، در منطقه اردکان حداقل یک بار کمتر می شود. با کاربرد پوشش سنگریزه، کنجاله کنجد و ضایعات پسته به ترتیب می توان ۵/۸، ۶ وMm۳ ۴/۵ آب صرفه جویی نمود. این حجم صرفه جویی در راستای تعادل بخشی سفره های آب زیرزمینی معادل با خاموشی ۱۸۵ چاه با دبی lit/s ۲۰ به ترتیب به مدت ۲۷، ۱۹ و ۱۷ روز در منطقه اردکان است.

Keywords:

تبخیر تجمعی , تعادل بخشی سفره زیرزمینی , دور آبیاری طولانی تر , خاکپوش طبیعی , شوری