هادی غفوریان - گروه مهندسی آب؛ دانشگاه فردوسی مشهد
سیدحسین ثنایی نژاد - استاد گروه علوم و مهندسی آب- دانشکده کشاورزی- دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی جباری نوقابی - دانشگاه فردوسی مشهد

بارندگی به عنوان یکی از مهم ترین متغیرهای ورودی برآورد بیلان یک حوضه آبریز، همواره مورد توجه قرار گرفته است. ارزیابی و تصحیح داده های سنجش از دور بارش به عنوان مکمل داده های بارش زمینی در ایران که بیشترین وسعت آن را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد، ضروری می باشد. بر همین اساس در این پژوهش، داده های بارش ۶ ایستگاه سینوپتیک در ۳ اقلیم ایران (فراخشک، خشک و نیمه خشک) به عنوان مبنا در دوره زمانی ۲۰ ساله (۱۹۹۸-۲۰۱۷) انتخاب گردید. داده های بارش ماهانه ماهواره ای (TMPA-۳B۴۳) (به صورت فصلی) مورد ارزیابی قرار گرفته و با کمک مدل حاصل ضربی تصحیح شدند. ارزیابی نتایج با کمک شاخص های ضریب همبستگی (R)، میانگین انحراف خطا(MBE)، میانگین قدرمطلق خطا(MAE) و جذر میانگین مربعات خطا(RMSE) انجام پذیرفت. بر اساس نتایج مقادیر تصحیح نشده، ضریب همبستگی از ۷۹/۰ برای ایستگاه گرمسار تا ۹۵/۰ برای ایستگاه رامهرمز متغیر بود. در هر سه اقلیم داده های ماهواره ای دارای بیش برآورد بودند. پس از اعمال مدل حاصل ضربی بر داده ها، پارامتر فصلی V جهت تصحیح داده های ماهواره ای برای اقلیم های مختلف به دست آمد. پس از تصحیح، شاخص های ارزیابی به ویژه در معیار میانگین انحراف خطا با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه شدند. مقادیر این خطا در پیکسل های متناظر ایستگاه های گرمسار، بشرویه، ساوه به ترتیب به ۱/۰ برای فصل بهار، ۴/۰ برای فصل پاییز و ۷/۰ برای فصل زمستان برحسب میلی متر کاهش یافتند. با توجه به نتایج پارامتر تصحیح در هر سه اقلیم مورد مطالعه، در فصل پاییز بیشترین بیش برآوردی مشاهده شد. برای ایستگاه های قزوین(نیمه خشک)، گرمسار(فراخشک) و ساوه(خشک) در این فصل به ترتیب با ضرایب تصحیح ۶۴/۰، ۶۷/۰ و ۷۹/۰ بیشترین تصحیح اعمال شد. بر اساس نتایج به دست آمده، می توان از مدل واسنجی استفاده شده برای تصحیح داده های فصلی سنجش از دور در مناطق خشک بهره برد.

بارش فصلی, تصحیح خطا, داده ماهواره ای, مدل حاصل ضربی