حمیدرضا پیغمبری - استادیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

هخامنشیان چه مناطقی از شبه­جزیره عربستان را تحت­کنترل خود داشتند و نوع حاکمیت و شیوه اداره آن مناطق چگونه بوده است؟ محققان در­این­باره اختلاف­نظرهای فراوانی دارند. در پژوهش حاضر با مرور و بازبینی دیدگاه­های پژوهشگران پیشین تلاش شده است که با توجه به شواهد و مدارک تاریخی و باستان­شناختی جدید، خط مشی سیاسی و اداری هخامنشیـان درخصوص این سرزمین روشن گردد. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که چون بخش­های بزرگی از شبه­­جزیره عربستان در این زمان تا اندازه زیادی ناشناخته و دور از دسترس بوده است، نباید آن را به­عنوان یک واحد جغرافیایی و سیاسی یکپارچه درنظر گرفت. چنین به­نظر می­رسد که عربستان در دوره هخامنشیان به بخش­های مجزایی از نظر اداری و سیاسی تقسیم شده بود: ساتراپی اربایه از جنوب سوریه و بیابان نقب تا شمال حجاز را شامل می­شد و برخی نواحی واقع در کرانه­های جنوبی خلیج فارس مانند بحرین (تیلیمن) و عمان (مک) هم واحدهای سیاسی مجزایی به­شمار می­رفتند. هخامنشیان کرانه­های جنوبی خلیج فارس را از طریق ساتراپی­های بابل و مکران (ساتراپی چهاردهم) اداره می­کردند و مناطق مواصلاتی شمال و غرب عربستان را با پیمان اتحادی که با اتحادیه قیداری بسته بودند تحت­نظارت داشتند. گسترش قنات­ها در عربستان و عایدات ناشی از جریان تجارت بخورات نشان می­دهد که میان دو طرف روابطی دوسویه و سودمند وجود داشته است.

هخامنشیان, عربستان, خلیج فارس, جاده بخورات, تیما, اتحادیه قیداری