محمد بختیاری - استادیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی

خرید تضمینی گندم با هدف رسیدن به خودکفایی و حمایت از تولیدکننده و مصرف­کننده، یکی از سیاست­های اعمال شده از سوی دولت از زمان پهلوی اول تاکنون بوده است. اما در مواقعی، به دلیل عدم اجرای درست این سیاست، نه تنها اهداف مذکور محقق نشده، بلکه پیامدهای زیان­باری به دنبال داشته است. جنگ جهانی دوم یکی از ­دوره­هایی است که دولت برای تامین نان مورد نیاز مردم با قیمتی متعادل، خرید انحصاری و تضمینی گندم از مالکان و زارعان را در پیش گرفت. اما در عمل این سیاست درست اجرا نشد. پژوهش حاضر در صدد است عملکرد دولت در خرید انحصاری و تضمینی گندم در جنگ جهانی دوم را مورد بررسی قرار دهد و به این سوال پاسخ دهد که اجرای سیاست خرید انحصاری و تضمینی گندم چه پیامدهایی را به دنبال داشت. برای این منظور از روش توصیفی تحلیلی استفاده می­شود. روش گردآوری اطلاعات نیـز کتابخانه­ای و اسنادی است. نتیجه این تحقیـق نشان می­دهد خرید انحصاری گندم از مالکان و زارعان با قیمت ارزان و فروش آن به مصرف­کننده با قیمت ارازان­تر و یارانه­ای، به نفع مصرف­کننده شهری و ضرر تولیدکننده روستایی و دولت بود. از دیگر پیامدهای زیان­بار این سیاست می­توان به احتکار و قاچاق گندم، سلف­خری، بی­انگیزگی کشاورزان برای کشت گندم، مهاجرت روستاییان به شهرها، قحطی، گرانی، وابستگی به واردات خارجی و کسری بودجه دولت اشاره کرد.

جنگ جهانی دوم, کشاورزی, گندم, خرید انحصاری, خرید تضمینی