فرزانه گشتاسب - دانشیار پژوهشکده زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

به مدد برخی فرهنگ نامه ها از فردی به نام ساسان پنجم اطلاع داریم که کتابی به نام دساتیر را، که وحی خداوند بر پیامبری به نام مه آباد بوده است، از «زبان آسمانی» که کسی قادر به فهم آن نبوده به زبان فارسی ترجمه و تفسیر کرده است. تنها شواهدی که ما را به ساسان پنجم می رساند شاهنامه و برخی نوشته های تاریخی اند و تا جایی که ما می دانیم از کتابی به نام دساتیر و پیامبری به نام مه آباد و ساسان پنجم در نوشته های پیش از قرن دهم هجری هیچ نامی نیامده است. بعد از دوره ای که نام ساسان پنجم به مدد کتاب دساتیر و نوشته های مکتب آذرکیوان (۹۴۰- ۱۰۲۸ ه. ق.) مطرح شد، در فرهنگ ها و متونی که در شبه قاره نوشته شد، نام ساسان پنجم به عنوان مترجم دساتیر به میان آمد. پرده ای از این تصویر را نیر مسعود، نویسنده و پژوهشگر هندی، در نوشته ای به نام «ساسان پنجم» شرح داده است. در این مقاله، نخست به ساسان پنجم به عنوان مفسر دساتیر پرداخته می شود و بعد از آن پیشینه تاریخی وی در ادبیات و متون تاریخی پیش از قرن دهم هجری جستجو می شود و سپس بازتاب شخصیت این فرد به عنوان مترجم و مفسر دساتیر در ادبیات چهار قرن اخیر بررسی می شود.

ساسان پنجم, دساتیر, آذرکیوان, پارسیان هند, ادبیات زردشتی, شاهنامه