مینا کریمیان - کارشناس ارشد زبان شناسی دانشگاه تهران
محمود بی جن خان - استاد زبان شناسی دانشگاه تهران
سید احمدرضا خاتون آبادی - استادیار گفتاردرمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران

در یک تحقیق میان رشته ای، به منظور چگونگی درک گفتمان و ایجاد انسجام در یک متن با استفاده از دستگاه الکترومغزنگاری ۳۲ کاناله، آزمایشی برای بررسی نحوه پردازش رابطه هم مرجعی حین هم مرجع شدن عبارت ارجاعی ضمیری با عبارت پیشینه با استفاده از روش پتانسیل رخداد– وابسته (ای آرپی) انجام شد. در این تحقیق، متن های دوجمله ای به زبان فارسی طراحی شدند. برای تحلیل دقت ارجاع ضمیری شخصی "او" در جمله دوم هر متن، دو حالت پایه و ابهام در ارجاع بسته به پیشینه های بالقوه موجود در جمله نخست مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج به دست آمده از مقایسه حالت ابهام نسبت به حالت پایه با توجه به اصل میزان در دسترس بودن پیشینه حاکی از وجود مولفه های ای آرپی است که برای تحلیل دقت ارجاع میان تمام زبان ها مشترک است. در این پژوهش، با استفاده از طراحی آزمونی مطابق با مدل های روان شناسی زبان، نقش گفتمانی و هزینه پردازش حالت ابهام در ارجاع نسبت به حالت پایه با حضور دو مولفه  Nref و LAN مشخص شد. مولفه Nref نشان دهنده دشواری در برقراری رابطه هم مرجعی میان یک عبارت ارجاعی با دو پیشینه بالقوه در متن است. دو پیشینه بالقوه در جمله نخست باید به یک میزان مبهم باشند تا باعث تحریک و ایجاد مولفه Nref شوند. بررسی افزایش شدت مولفه LAN که نشان دهنده افزایش فعالیت حافظه کاری است، تحلیل مناسبی برای دقت ارجاع و تعیین میزان سهولت در ایجاد ارجاع ارائه می دهد.در مطالعه اصل میزان در دسترس بودن پیشینه، با استفاده از دو عنصر مهم نقش گفتمانی و هزینه پردازش سازوکارهای عصبی در تحلیل دقت ارجاع مورد مطالعه قرار گرفتند. این دو مولفه بیانگر دشواری در بازنمایی مجدد پیشینه صحیح و ایجاد رابطه هم مرجعی میان ضمیر ارجاعی و دو پیشینه موجود در متن است. از آنجایی که تشکیل رابطه هم مرجعی از طریق ضمیر ارجاعی در حالت ابهام در ارجاع نسبت به حالت پایه سخت تر است، هزینه پردازش آن به خاطر عدم برجستگی پیشینه نیز بیشتر است.

الکترومغزنگاری, پتانسیل رخداد– وابسته, عبارت ارجاعی ضمیری, پیشینه, نقش گفتمان, هزینه پردازش, برجستگی