تحلیل تصعید و تلطیف تمایلات روانی پنج گانه در غزلیات سعدی

نقد روانکاوی، رویکرد مهمی در عرصه شناخت بهتر و عمیق تر آثار ادبی است. در این رویکرد، مباحثی مانند ضمیر «خودآگاه»، «نیمه خودآگاه» و «ناخودآگاه» اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا آثار ادبی یکی از تجلی گاه های مهم ضمیر ناخودآگاه است که دربردارنده کام ها و آرزوهای سرکوب شده ای است که به مرور زمان به سوی این ضمیر راه یافته، در آن جای گیر شده است. هنرمند و در اینجا شاعر، تمایلات وازده خود را والایش می کند و با استفاده از ترفندهای هنری و آرایه های ادبی به نحوی آن ها را در آثار خود منعکس می سازد که خواننده آن آثار به التذاذ ادبی دست می یابد و درست به همین سبب، همه آثار هنری، به ویژه آثار ادبی بستر بسیار مناسبی برای نقد روانکاوانه هستند. در این پژوهش تحلیلی ـ توصیفی، ضمن ارائه توصیف مختصری از مقوله های روانکاوی پنج گانه، یعنی «خودآزاری»، «دگرآزاری»، «دیده بانی»، «عشق به هم جنس» و «بت وارگی»، بازتاب های پیدا و پنهان آن ها را در غزلیات سعدی استخراج کرده، به طبقه بندی آن ها پرداخته و به این نتیجه رسیده ایم که سعدی اولا این مقوله ها را با بسامد نسبتا بالایی در غزلیات خود بازتاب داده است، ثانیا با استفاده از هنر شاعری و ترفندهای بلاغی، آن ها را به بهترین شکل ممکن، تصعید، تلطیف و بیان کرده است، تا آنجا که می توان «والایش» را یکی از عوامل مهم التذاذ ادبی از شعر سعدی دانست.

Keywords:

نقد روانکاوانه , ناخودآگاه , والایش , التذاذ ادبی , غزلیات سعدی