موسی عنبری - دانشیار، جامعه شناسی توسعه، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، ایران
مهدی ولی نسب - کارشناس ارشد توسعه اجتماعی دانشگاه تهران، ایران

در ادبیات جامعه شناسی توسعه درباره نقش مولفه های تعاون، همکاری، مشارکت و ... در توسعه به طور عام و توسعه محلی به طور خاص قلم فرسایی شده است؛ اما درباره جایگاه رقابت و کشمکش­های فردی و گروهی به عنوان عناصری تعیین کننده در مناسبات اجتماعات محلی کوتاهی شده است. هدف این پژوهش در درجه اول، بررسی ارتباط میزان رقابت­گرایی مردمی با توسعه اجتماعات محلی و در گام بعدی، بررسی این رابطه با حضور متغیرهای واسطی مانند اعتماد، انسجام، مشارکت و روابط اجتماعی به عنوان عناصر تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی است. پژوهش با روش «پیمایش» متکی بر نمونه ۳۷۰ نفری از افراد بالای ۱۸ سال ساکن در شهر زرنق از توابع استان آذربایجان شرقی بوده است. یافته­ها نشان می دهد بین رقابت­گرایی و تمایزخواهی­های مردمی با سطح توسعه عینی و ذهنی در منطقه مطالعه شده ارتباط مستقیم وجود داشته است؛ به طوری که هرچه میزان رقابت­گرایی مردمی بالاتر بوده، به همان میزان، توسعه محلی افزایش یافته است؛ اما این رابطه با حضور متغیرهای واسطی مانند اعتماد، انسجام، مشارکت و روابط اجتماعی ناپدید می­شود. بدین معنا که متغیرهای واسط، خود نیز به عنوان متغیرهای مستقل، ارتباط مستقیم با توسعه محلی دارند؛ اما در تقابل با رقابت گرایی عمل کرده­اند. درواقع میزان قوت یا ضعف جمع گرایی یا گروه گرایی میان اعضای اجتماع مطالعه شده، رابطه مستقیم با توسعه محلی را تبیین می­کند.

رقابت گرایی, توسعه محلی, اعتماد, انسجام, مشارکت, زرنق