محمد مهدی مرادی خلج - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز
هادی پیروزان - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز

پس از دوران رنج و محنت صوفیان نعمت اللهی در دوران فتحعلی شاه قاجار، به تخت نشستن محمد شاه قاجار نویدبخش پایان سختی ها و مشکلات این طریقت در ایران بود. دو شعبه کوثرعلیشاهی و مست علیشاهی سعی کردند از بستر ایجاد شده در این دوره هرکدام به­گونه ای متفاوت برای دستیابی به موقعیت و جایگاهی بهتر بهره ببرند.از این رو مسئله اصلی تحقیق حاضر نیز چگونگی عملکرد نظری و عملی این دو شعبه طریقت نعمت اللهیه به­منظور دستیابی به جایگاه سیاسی اجتماعی مناسب و تقابل با موانع نظری و عملی موجود در این دوره است. نتایج تحقیق که بر اساس منابع تاریخی و طریقتی بهدست آمده است، بیانگر آن است که شعبه کوثرعلیشاهی علی رغم شرایط موجود تلاشی در جهت تغییر ساختارهای دینی و سیاسی انجام نداد. اما شعبه مست علیشاهی در برآورده­کردن این مهم دست به اقدامات نظری و عملی زد؛ هرچند که به نتیجه­ای نرسید.

تصوف نعمت اللهی, تشیع, قرن نوزدهم, محمدشاه قاجار, قاجاریه