سیروس نصرالله زاده - دانشیار پژوهشکده زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
یاسمن نباتی مظلومی - دانش آموخته کارشناسی ارشد ایران شناسی دانشگاه شهید بهشتی

این مقاله برای درک مفهوم نقش مایه فرشته بالدار، به بررسی سیر تاریخی این نقش ها پرداخته و تکامل و دگرگونی معنایی و تصویری آنها را در سیر زمانی ایران باستان تا قاجاریه مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله، بعد از بررسی نمونه های تصویری ایزدبانو نیکه در یونان و ایزدبانو ویکتوریا در روم، پیوستگی و حضور ایزدبانو نیکه/فرشته بالدار در دوران اشکانی و ساسانی نشان داده شده است. این تحقیق مشخص کرده که با ورود اسلام این نقش مایه ها از نظر حذف شده اند، اما با آغاز نگارگری در ایران، استفاده دوباره از آنها رایج می شود. بررسی های دقیق تر در دوره قاجار نشان داده که گرچه نقوش فرشته بالدار قاجاری برگرفته از همین نقش مایه های باستانی است و از نظر ظاهری و طرح کلی به الگوهای تصویری باستانی آن شبیه اند، در کاربرد و آگاهی از مفهوم اصلی آن، تفاوت هایی دارند. 

ایزدبانو نیکه, اشکانی, ساسانی, قاجاریه, فرشته بالدار