نقی لطفی - عضو هیئت علمی بازنشسته گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
علی باغدار دلگشا - دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

هدف پژوهش حاضر، بررسی مکالمات خیالی مندرج در مطبوعات دوره مشروطه است. توجه ویژه به گفتمان مطبوعاتی این دوره به دلیل اوج کاربرد این وجه انتقادی­نو می­باشد. تاکید بر مطبوعات نیز به دلیل نقش آنها به عنوان مهم­ترین منبع اطلاع رسانی در زمانه مدنظر است. در این میان پرسش اصلی این است که آیا می­توان این مکالمات خیالی را از نظر موضوعی دارای رویکردی مشابه دانست؟ این مقاله که به روش توصیفی تبیینی و با برشماری کامل شمارگان باقی مانده از ۸۲ روزنامه گردآوری شده به این نتیجه رسیده است که استفاده از ساختار مکالمات خیالی در پی آشنایی با متون غربی انجام پذیرفته و پس از ظهور در آثار روشنفکران دوره ناصری، به ترتیب در مطبوعات فارسی­زبان برون­مرزی و داخلی انعکاس یافته است. در این مکالمات، اوضاع ایران با فرانسه و ژاپن مقاسیه شده است. این مکالمه ها از نظر موضوعی دارای نگرش انتقادی نسبت به دولت قاجار و مخالفان نظام مشروطه است. 

مکالمات خیالی, رویکرد انتقادی, مطبوعات مشروطه, قاجار