سیدمحمدحسن آیت الله زاده شیرازی - استادیار گروه فلسفه دانشگاه شهید بهشتی
محمدمهدی جعفری - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی

کتاب های متعددی در حوزه های تاریخ، جامعه­شناسی و فلسفه علم، تحت عنوان انقلاب علمی وجود دارد. ممکن است گمان برود همان گونه­که مورخان، تاریخ جنگ ویتنام را نوشته اند، چیزی به نام انقلاب علمی وجود دارد که مورخان آن را ثبت کرده اند. در این مقاله نشان داده می­شود که این تصور اولیه را تا آنجا باید تصحیح کرد که پرسید: آیا اساسا می توان تاریخی از علم جدید به نگارش درآورد که در آن انقلاب وجود داشته باشد؟ به بیان دقیق تر، آیا امکان دارد که یک مورخ و نه فیلسوف یا دانشمند، سیر تحولات علم جدید را ثبت کند و در آن به کشف تاریخی انقلاب نائل آید؟ پاسخ ما بر اساس معانی متفاوت از انقلاب علمی یکسان نیست؛ دست کم به دو معنا از انقلاب علمی، انقلاب شبه سیاسی و انقلاب های علمی تامس کوهن، چنین امکانی وجود ندارد. در اینجا نشان داده می شود تاریخ نگاری علم بر مبنای انقلاب علمی به دو معنای فوق از انقلاب یا بر پایه شواهد روشن تاریخی شکل نگرفته و یا با پیش فرض های فلسفی انجام شده است؛ اما امکان تحقق تاریخی معنای سوم از انقلاب، انقلاب علمی پسینی، بدون پیش فرض فلسفی و مستند به تحقیقات تاریخی وجود دارد.

تاریخ علم, فلسفه علم, مطالعات علم, تاریخ نگاری, انقلاب علمی, تامس کوهن