مهدی گل پرور روزبهانی - استادیار دانشگاه قم

رویکردهای تاریخی به فلسفه اسلامی در دهه های اخیر فزونی گرفته است. بررسی­های روش شناختی مرتبط موجب بصیرت افزایی پژوهشگران این حوزه خواهد بود. در این مقاله، سه گونه «تذکره نگاری فلاسفه»، «جریان شناسی تفکر فلسفی» و «تاریخ نگاری مسائل فلسفه» متمایز شده و مشخصه یابی گردیده اند. ادبیات غنی گونه اول حاوی شرح حال رجالی است که به صورت سنتی فیلسوف دانسته می شده اند. واکاوی کیستی فیلسوفان و چیستی سوانح مهم حیات آنان پیش فرض­های تعیین کننده این­گونه تاریخ نگاری است که غالبا مغفول واقع می شود. گونه دوم معطوف به سیر تطور ادوار عرصه فلسفه است که متضمن ارزش­گذاری­های فراوانی بوده و معمولا به نحو پیشرفت محور روایت می شود تا شرایط کنونی در نقطه اوج ماجرا قرار گیرد. جریان شناسی به صورت­هایی گوناگون و گاه بنیانا متفاوت امکان­پذیر بوده و چون خودموید است، پذیرش آن وابسته به تمایلات مخاطب خواهد بود. ممیزه گونه سوم، بازسازی اندیشه های گذشتگان برای پاسخ به مسائل روز است. این­گونه تاریخ نگاری از جهت انتخاب مسائل و همچنین گزینش فیلسوفان از جریان شناسی تفکر فلسفی تاثیر می پذیرد و البته معمولا پس از مدتی متروک شده یا نیازمند بروزرسانی به نظر خواهد رسید.

تاریخ فلسفه, تاریخ نگاری فلسفه, تذکره نگاری, جریان شناسی و فلسفه اسلامی