اسد معصومی اصل - دانشگاه یاسوج
زینب قاسمی - دانشگاه یاسوج

سابقه و هدف: هندوانه ابوجهل از گیاهان دارویی ضدسرطان است که تکثیر درون شیشه ای در سطح وسیع و نیز تولید ماده ضدسرطان آن ضروری می باشد. عوامل زیادی چون ژنوتیپ، نوع ریزنمونه انتخابی و شرایط آماده سازی آن روی میزان باززایی اثر می گذارند. اثر تنظیم کننده های رشد روی پینه زایی و باززایی غیرمستقیم هندوانه ابوجهل توده پارانگی پتایی بومی هند بررسی و روش ریزادیادی با استفاده از ریزنمونه ساقه آن ارائه شده است. نتایج آنها نشان داد که حداکثر مقدار پینه القا شده در محیط MS، همراه با ۵/۰ میلی گرم در لیتر از هورمون های IAA و ۲,۴-D و یک میلی گرم در لیتر۶-BA بدست می آید. با توجه به اینکه گزارشی در زمینه باززایی غیرمستقیم گیاهچه از توده های ایرانی این گیاه در دست نیست. لذا در این تحقیق پینه زایی و باززایی گیاهچه در دو توده ایرانی هندوانه ابوجهل بررسی گردید.مواد و روش ها: پس از ضدعفونی سطحی و جدا کردن پوسته های سخت بیرونی، مغز بذور این دو توده در محیط کشت MS کشت گردیدند و پس از حدود یک ماه، از گیاهچه های بدست آمده ریزنمونه های برگ و ساقه جهت تولید پینه در محیط کشت MS حاوی ترکیبات مختلف هورمون های BAP، NAA، ۲,۴-D و کینتین کشت گردیدند. جهت باززایی غیرمستقیم نیز از ترکیبات مختلف هورمون های BAP، NAA و نیز محیط های کشت MS، MS½ و ¼MS استفاده شد. گیاهچه های باززایی شده به گلدان های کوچک حاوی خاک استریل (نسبت ۳ به ۱ خاک و ماسه) منتقل شدند. این گیاهچه ها به گیاه کامل تبدیل شده و توانستند به خوبی مستقر شده و رشد کنند. یافته ها: در هر دو توده، پینه زایی با ترکیبات مختلف هورمون های ۲,۴-D و کینتین کمتر از محیط های کشت حاوی ترکیبات مختلف هورمون های BAP و NAA بود. در ترکیب های مختلف هورمون های BAP و NAA در توده دهدشت، حدود ۱۰۰ درصد و در ترکیب های مختلف هورمون های کینتین و ۲,۴-D در توده گچساران، حدود ۶/۶۶ درصد پینه زایی بدست آمد. در هر دو توده، پنج هفته پس از کاشت قطعات پینه، تشکیل شاخساره شروع گردید. ریزنمونه برگ، با ترکیب هورمونی ۳ میلی گرم در لیتر BAP در محیط کشت MS½ در توده دهدشت و ریزنمونه ساقه، با ترکیب های هورمونی ۳ و ۲ میلی گرم در لیتر BAP در محیط کشت MS در هر دو توده بهترین باززایی غیرمستقیم گیاهچه را نشان دادند. بهترین محیط ریشه زایی نیز محیط کشت MS حاوی ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بود. ریشه زایی در هردو توده با این ترکیب هورمونی انجام شد با این تفاوت که در توده گچساران درصد ریشه زایی کم تر از توده دهدشت بود.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که توده دهدشت نسبت به توده گچساران و ریزنمونه ساقه نسبت به ریزنمونه برگ به باززایی غیرمستقیم بهتر پاسخ می دهند. در مجموع هر دو توده ایرانی این گیاه به پینه زایی و باززایی غیرمستقیم گیاهچه پاسخ مناسبی نشان دادند.

باززایی, پینه زایی, ژنوتیپ, هندوانه ابوجهل