زهرا کاظمی - دانشجوی دکتری، دانشگاه تبریز
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
داوود زارع حقی - استادیار علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
حسین عسگرزاده - استادیار علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

دامنه­ای از محتوای رطوبت خاک که محدودیت برای رشد گیاه در ارتباط با پتانسیل ماتریک، تهویه و مقاومت مکانیکی خاک حداقل باشد، دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت (LLWR) نامیده می­شود. این پژوهش با هدف مقایسه دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت برآورد شده به روش داسیلوا و همکاران با مقادیر محاسبه شده بر مبنای پاسخ گیاه آفتاب­گردان (Helianthus Annuus L.) (LLWRP) انجام گرفت. محاسبه در هر دو روش بر مبنای تفاضل دو حد رطوبتی بالا (θUL) و پائین (θLL) است. در روش اول انتخاب یا تعیین دو حد اغلب بر پایه منحنی­های مشخصه رطوبتی و مقاومت مکانیکی خاک و عملا بدون توجه به نوع و نیاز یا رفتار ویژه گیاه است. در روش دوم طبق روش پیشنهادی این پژوهش، دو حد رطوبتی بر مبنای هدایت روزنه­ای گیاه در یک خاک لوم رس شنی فشرده شده در لوله­هایPVC  با قطر ۳۰ و ارتفاع ۷۰ سانتی­متر (که از این به بعد گلدان نامیده شدند) در سه سطح فشردگی (جرم مخصوص ظاهری برابر ۳۵/۱، ۵۵/۱ و ۷۵/۱ مگاگرم بر متر مکعب) که به ترتیب با D۱، D۲ وD۳  نشان داده می­شوند، تعیین گردید. در هر گلدان سه بذر آفتابگردان کشت و گلدانها تا شروع مرحله گلدهی در شرایط مطلوب نگهداری شدند. در این مرحله دو چرخه متوالی تر و خشک شدن خاک اعمال و رطوبت خاک و هدایت روزنه­ای نیمروز به طور منظم اندازه­گیری شد. LLWRP بر مبنای رابطه بین مکش ماتریک خاک و هدایت روزنه­ای گیاه محاسبه شد. نتایج نشان داد بر مبنای رفتار روزنه­های آفتاب­گردان جذب آب در تیمارهای D۱، D۲ و D۳ به­ترتیب از مکش­های ماتریک حدود ۱۶، ۴۴ و ۶۰ سانتی­متر شروع و تا مکش­های ماتریک ۳۹۹۸۳ ، ۳۱۶۱۴ و ۱۷۳۹۴ سانتی­متر ادامه یافت. تفاوت قابل ملاحظه ای بین LLWR محاسبه شده با دو روش مذکور مشاهده شد. مقدار این اختلاف در تیمارهای با فشردگی بیشتر خاک، به ویژه هنگامی که حد رطوبتی بالا (θUL) برابر مقدار رطوبت در مکش ماتریک ۳۳۰ سانتی­متر (LLWR۳۳۰) بود، بیشتر به دست آمد. مقادیر LLWR۳۳۰ برای سه تیمار D۱، D۲ و D۳ به ترتیب۱۴۸/۰، ۱۴۷/۰ و ۰۸۰/۰ سانتی­متر مکعب بر سانتی­متر مکعب به دست آمد که به ترتیب ۵۱، ۴۹ و ۶۳ درصد کمتر از LLWRP بود. این تفاوتها نشان می­دهد که دو حد رطوبتی(θULوθLL) در نظر گرفته شده توسط داسیلوا و همکاران برای محاسبه LLWR، نباید به طور یکسان برای همه گیاهان به کار برده شود و بر حسب پاسخ یا نیاز گیاه نیز نیاز به اصلاح دارد.

آفتاب گردان, منحنی مشخصه رطوبتی خاک, منحنی مشخصه مقاومت مکانیکی خاک, هدایت روزنه ای