فردین حامدی - مربی پژوهشی بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
یحیی پرویزی - استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

عملیات خاک ورزی مناسب و رعایت تناوب صحیح زراعی دو عامل مهم مدیریتی­اند که می توانند ذخایر کربن آلی خاک­ها را تحت تاثیر قرار دهند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات بلند مدت روش­های مختلف خاک ورزی و تناوب زراعی بر میزان ذخیره کربن آلی خاک در ایستگاه تحقیقاتی ماهیدشت انجام شد. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با دو فاکتور که شامل فاکتور خاک ورزی با سه روش( بی­خاک ورزی، چیزل و گاوآهن برگردان دار) و فاکتور تناوب زراعی در سه سطح(گندم-ذرت، گندم-کلزا و گندم-گلرنگ)، با سه تکرار به مدت ۵ سال اجرا گردید. هر ساله در پایان فصل رشد نمونه برداری از خاک از اعماق ۱۵-۰ و۳۰-۱۵ سانتی­متری انجام شد که در آنها جرم مخصوص ظاهری و کربن آلی خاک اندازه­گیری گردید. نتایج نشان داد که در سال­های اول اجرای آزمایش اثر فاکتور خاک ورزی از نظر آماری معنی دار نگردید اما در سال­های پایانی و نیز در مجموع پنج سال فاکتور خاک ورزی از نظر آماری معنی­دار شد بطوری­که استفاده از روش بی­خاک ورزی در اولویت قرار گرفت. همچنین نتایج نشان داد بیشترین ارتقاء ذخیره کربن آلی خاک در پایان پنج سال آزمایش از کاربرد بی­خاک ورزی با تناوب گندم-گلرنگ به میزان ۱/۵ تن در هکتار به دست آمد. ضمن آنکه کاربرد چیزل در نظام خاک ورزی در بیشتر موارد منجر به تقلیل ذخیره کربنی خاک به میزان حدود ۵/۱ تن در هکتار شده بود. بنابراین استفاده از بی خاک ورزی با تناوب گندم-گلرنگ و حتی با تناوب گندم-کلزا در طولانی مدت بر روش­های دیگر برتری دارد و قابل توصیه برای منطقه می­باشد.

بی خاک ورزی, چیزل, گاوآهن برگردان دار, تناوب زراعی و وزن مخصوص ظاهری خاک