فاطمه سادات علوی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، بخش علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
عبدالمجید ثامنی - دانشیار بخش علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
سید علی اکبر موسوی - استادیار بخش علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

کمبود ماده آلی در خاک­های مناطق­خشک و نیمه­خشک سبب کاهش کیفیت­ فیزیکی­ و افزایش رواناب و فرسایش خاک می­شود. کاربرد ترکیبات­آلی (لجن فاضلاب) در این مناطق می­تواند سبب بهبود ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک شود. در این تحقیق اثر کاربرد سطوح مختلف (صفر، ۳۰ و ۶۰ تن­در­هکتار) لجن فاضلاب در سه زمان ۳۰, ۶۰ و۱۲۰ روز پس از خوابانیدن بر کربن آلی، پایداری خاکدانه­ها (میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه­­ها) و حدود خمیرایی (رطوبت حد بالا و پایین خمیرایی و شاخص خمیرایی) خاک بررسی شد. کربن آلی خاک با افزایش سطوح کاربردی لجن فاضلاب افزایش یافت، اما با گذشت زمان در مقایسه با شاهد به طور معنی­داری کاهش یافت. پایداری خاکدانه­ها با کاربرد لجن­فاضلاب به­طور معنی­داری افزایش یافت ولی با گذشت ۶۰ روز پس ازخوابانیدن به­طور معنی­داری نسبت به ۳۰ روز کاهش یافت این درحالی است­که پس از ۱۲۰ روز تفاوت معنی­داری با خوابانیدن به مدت ۳۰ روز نداشت. رطوبت حد بالای خمیرایی خاک با کاربرد سطوح مختلف لجن فاضلاب افزایش یافت و با گذشت زمان، ابتدا افزایش و سپس کاهش یافت. در حالی­که رطوبت حد پایین خمیرایی با افزایش سطوح کاربرد لجن فاضلاب افزایش یافت و با گذشت زمان به­طور معنی­داری تغییر نیافت . شاخص خمیرایی خاک به­طور معنی­داری تحت تاثیر سطوح کاربرد لجن فاضلاب قرار نگرفت. اما در طول زمان ابتدا افزایش و سپس کاهش یافت. به طور کلی نتایج نشان داد افزودن لجن فاضلاب علاوه بر اینکه توانست سبب افزایش ماده آلی خاک و ظرفیت نگهداری آب خاک شود امکان شخم و عملیات خاک­ورزی را در رطوبت­های بیشتر و بدون فشردگی خاک فراهم آورد. البته بایستی در کاربرد لجن فاضلاب علاوه بر در نظر گرفتن اثرات مثبت لجن بر بهبود ویژگی­های فیزیکی خاک، مسائل اقتصادی و اثرات نامطلوب حاصل از کاربرد مقادیر زیاد لجن و خطرات زیست محیطی نیز مورد توجه قرار گیرد.

میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه ها, حدود آتربرگ, کربن آلی, حد بالا و پایین خمیرایی, شاخص خمیرایی