حسین ترابی گل سفیدی - دانشیار گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه شاهد
ناصر دواتگر - استادیار موسسه تحقیقات خاک و آب کشور
شکوه قاسمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد خاکشناسی دانشگاه شاهد

گسترش مناطق مسکونی، تجاری، صنعتی و نوع استفاده از زمین در اراضی کشاورزی جنوب تهران، تغییر در برخی ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی را به محیط خاک تحمیل نموده است. برای انجام این تحقیق نمونه­برداری به صورت شبکه منظم ۱۰۰۰ در ۱۰۰۰ متر در ۱۹۶ نقطه از عمق ۳۰-۰ سانتی متری خاک  در ۲۰۰۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی جنوب تهران انجام شد. اسیدیته گل اشباع، بافت خاک، درصد آهک، گنجایش تبادل کاتیونی و کربن آلی خاک اندازه گیری و تجزیه و تحلیل داده ها و تهیه نقشه آن ها با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش درون یابی کریجینگ انجام شد. نتایج نشان داد که  ۳/۲۶ و ۶/۵۴ درصد از اراضی به ترتیب دارای کربن آلی کمتر از ۹/۰ و ۲/۱- ۹/۰ درصد هستند. اراضی دارای کربن آلی کمتر از ۹/۰ درصد، عمدتا جزء کاربری های زراعی، مسکونی، صنعتی و بایر و اراضی دارای کربن آلی ۲/۲-۹/۰درصد زیر کشت انواع محصولات سبزی و صیفی قرار دارند. به غیر از ۹/۲۹درصد از اراضی، که متاثر از پساب ها، دارای پ­هاش بیشتر از ۸ هستند، بقیه مناطق در محدوده ۵/۷ الی ۸ می باشند. حدود ۸۱ درصد اراضی دارای ۵ الی ۱۵ درصد آهک و ۶/۷۸ درصد از اراضی دارای گنجایش تبادل کاتیونی ۲۰ الی ۳۵ سانتی مول بار بر کیلوگرم هستند. بهترین مدل واریوگرام برازش داده شده برای کربن آلی، اسیدیته گنجایش تبادل کاتیونی و آهک، مدل کروی، برای رس و سیلت، نمایی و برای شن، گوسی بود. استفاده از پسآب، کشاورزی متراکم و مدیریت خاص کشت انواع محصولات سبزی و صیفی روی ویژگی­های خاک مورد مطالعه موثر بود.

کریجینگ, کربن آلی, مدل کروی, مدل نمایی, گنجایش تبادل کاتیونی