مریم آقایی - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس
رسول راهنمایی - استادیار دانشگاه تربیت مدرس

گیاهان بور (B) مورد نیاز برای رشد خود را از محلول خاک تامین می­کنند. غلظت بور در فاز محلول خاک به وسیله واکنش­های جذب سطحی و رهاسازی روی کلوئیدهای آلی و معدنی خاک کنترل می­شود. از این رو، این واکنش­ها از دیدگاه کشاورزی و زیست محیطی اهمیت بسیار زیادی دارند. با توجه به اهمیت کانی­های رس آلومینوسیلیکاتی در واکنش های جذب سطحی و رهاسازی یون­ها در خاک، در این پژوهش، رفتار جذب سطحی بور روی کانی کائولینایت، تابعی از غلظت تعادلی، pH، غلظت کائولینایت، و قدرت یونی مورد بررسی قرار گرفت. همدماهای جذب سطحی بور در محدوده­ی غلظت تعادلی ۰ تا ۱۳۱۹ میکرو مولار در دو pH ۵ و ۸ نشان داد که جذب سطحی آن با افزایش غلظت افزایش می­یابد و ماکزیمم آن در pH ۸ به تقریبا ۲۰ میکرو مول بر گرم کائولینایت می­رسد. داده­های آزمایشی همچنین نشان داد که جذب­سطحی بور با افزایشpH  تا pH حدود ۹ افزایش می­یابد و در این pH به حداکثر مقدار می­رسد. سپس با افزایش مجدد  pHمقدار آن تدریجا کاهش می­یابد. علاوه براین، نتایج نشان داد که در غلظت ثابت بور با افزایش غلظت کائولینایت از میزان جذب سطحی بر واحد وزن کانی کاسته می­شود. بررسی مقدار جذب سطحی بور در قدرت­های یونی مختلف نیز نشان داد که با افزایش قدرت یونی از مقدار جذب سطحی بور کاسته می­شود. رابطه منفی قدرت یونی با جذب سطحی بور احتمالا به دلیل اثر قدرت­یونی بر رفتار باری کائولینایت و بر توزیع گونه­های بور در فاز محلول و نیز اثر رقابتی آنیون نیترات با بورات است. با توجه به مقدار بالای جذب سطحی بور روی کائولینایت و مشابهت جذب سطحی آنیون­ها روی انواع کانی­های رس آلومینوسیلیکاتی، می­توان نتیجه گرفت که این کانی ها نقش مهمی در جذب سطحی بور در خاک­ها و در نتیجه در کنترل قابلیت دسترسی آن برای گیاهان دارند.