محمدرضا مهدیزاده

صدای گذشته و تاریخ کاشان کویری را باید از رد پای آب کمیاب یافت. صدای پای آبی که از معاصران ما سهراب سپهری، نمودگار شناخت و فهم آن در بن مایه های اسطوره ای و سیلان و سفر بوده و ما نیز در این مقاله معتقدیم رجوع به منابع اساطیری مربوط به آب در ناحیه کاشان می تواند منبع و تفاسیر غنی و پربارتری برای شناخت گذشته اجتماعی این شهر فراهم کند. این جستار با تامل بر آخرین آثار مستند و مکتوب درباره کاشان، یک سرنخ مهم شناسایی گذشته کاشان را در گزارش مکتوب مراسم و «آیین آبی» می جوید که در منطقه اردهال و همزمان با جشن تیرگان و طی مراسمی به اجرا درمی آمده و در روستای قالهر هرساله برگزار می شده است. این نوشته با تحلیل متون و عناصر آیینی و اسطوره ای این جشن و آیین آب در آثار قرن سوم و رصد بازمانده های این رسوم تاعصر حاضر (آبریزان در برخی روستاهای ناحیه اردهال، آیین لتو در کاشان تا عصر پهلوی و...) بر آن است که یکی از روزنه های شنیدن صدای پای گذشته و برخاسته از اعماق قرون نیاکان این شهر، در آیین های آب و تداوم کاوش ها و بررسی های بعدی و جزئی تر در آن هاست.  

کاشان, قالهر, تیرگان, آبریزان, اردهال, آناهیتا (ناهید)